بسمه تعالی

حضرت آیت الله دکتر روح الله قرهی(مدّ ظلّه العالی) در ادامه تفسیر سوره مبارکه بقره به بررسی آیه 28 این سوره پرداختند و فرمودند: علّت اصلی کفر، تأمّل نکردن در خلقت است، این که انسان تفکّر نمی­کند که در ابتدا نبوده، بعد به وجود آمده، سپس می میرد و مجدّد زنده می شود و در آخر به سوی خدا برمی­گردد. لذا ایشان در این جلسه به بررسی واژه «امواتاً» در آیات دیگر کلام الله مجید پرداختند.

«کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمیتُکُمْ ثُمَّ یُحْییکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ»^[1]

تأمّل نکردن در خلقت؛ علّت اصلی فسق و فساد در زمین

یکی از عللی که انسان دچار فسق و فساد در زمین می‌شود، تأمّل نکردن در حالت خلقت خودش است. مع‌الأسف انسان وقتی چشمش را باز می‌کند و بزرگ می‌شود، فکر می‌کند همه چیز در همین دنیاست و تصوّر می‌کند از اوّل همین‌ جا بوده است و تا آخر هم همین جا خواهد بود. علّت اصلی این است که تأمّل در مسائل وجودی خودش ندارد و تفکّر نمی‌کند.

انسان باید ببیند حالت خلقت خودش چگونه است «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ»^[2] و همچنین به حالت خلقت عالم نگاه کند و در مورد آنچه که در عالم، در اطراف خودش می‌گذرد، تفکّر کند.

علّت نقض عهد، علّت قطع امر ذوالجلال و الاکرام، علّت فساد در زمین، علّت فسق، علّت إن‌قلت‌های بی­جهت ‌آوردن و «ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً»^[3] گفتن‌ها و ...، این است که تفکّر نمی‌کند و تأمّل در مطالب خودش ندارد. «کَیْفَ‏ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ»^[4] چرا کافر می‌شود؟ چون نمی‌داند نبوده و بعداً به وجود آمده است. فکر می‌کند از اوّل همین بوده است.

آن که از اوّل تصوّر کرد همین است، هیچ‌گاه تصوّر نمی‌کند که می‌رود و همه چیز را همین جا می‌بیند - به این نکته دقّت کنید -

برای همین یکی از مطالب مهم، تأمّل در خلقت خودمان و همه موجودات در عالم است که قرآن کریم و مجید الهی برای ما تبیین می‌کند. این که نبودند و شدند. ما تصوّر می‌کنیم بودیم. حتّی تصوّر نمی­کنیم که در عالم ذر بودیم، بلکه تصوّر می‌کنیم از اوّل در همین زمین بودیم و طبعاً هم در زمین می‌مانیم.

در روایت دارد این که می­گویند: وقتی میّت را تلقین می‌کنند، بعد از این که بیان کردند: «یا فلان ابن فلان» - و یا اگر زن باشد، «یا فلان بنت فلان» اسم خودش و اسم پدرش را می‌آورند - این فراز را برایش بیان ‌کنند که «ان الموت حق» به درستی که مرگ حق است؛ به این علّت است که خیلی‌‌ها - مثل ما - تشییع جنازه رفتند، غسّالخانه رفتند، دیدند بدن ‌ها را روی سنگ غسّالخانه می‌گذارند و می‌شویند، دیدند کفن می‌کنند، دیدند به خاک می‌سپارند امّا باور ندارند که خودشان هم می‌میرند.

آقا میرزا جواد آقای ملکی تبریزی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن مرد الهی یک کد بسیار مهمّ و اساسی را به شاگردان و خصّیصین خودشان از جمله آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، استاد عظیم‌الشّأنمان بیان فرمودند و آن این که: علّت این که انسان­ها با این که دیدند ولی تأمّل و باور نمی‌کنند که خودشان هم می‌میرند؛ این است که باور ندارند قبلاً نبودند و شدند؛ تصوّر می‌کنند، بوده­اند - این کد مهمّی است -

آن که فکر کند بوده است، هیچ موقع تصوّر نمی‌کند که می‌رود. آن که می‌داند نبوده و شده، می‌داند پس می‌رود امّا آن که فکر می‌کند از اوّل بوده، فکر نمی‌کند که می‌رود، لذا تأمّل در این مطلب نمی‌کند.

عدم اعتقاد به معاد و تصوّر «هر چه هست در این دنیاست»

این‌جا هم قرآن کریم و مجید الهی همین را می‌فرماید: «کَیْفَ‏ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ». علّت این که کافر هم می‌شوند، همین است. کسی که می‌گوید من این‌جا هستم، دیگر اعتقاد به این ندارد که فردای قیامتی هم هست و جوابی هم باید پس بدهد؛ لذا معلوم است به همه چیز کافر می‌شود.

پس علّت کفر هم در این­جا معلوم می‌شود، علّت کفر این است که انسان باور به این را که قبل نبوده، شده و بعد می­رود؛ ندارد و فکر می‌کند همیشه هست. دیگران را هم می‌بیند که می­میرند امّا باور ندارد و می‌گوید: من که حالا حالا‌ها هستم.

نهایتاً خیلی هم بخواهد فکر کند، تصوّر به فنا می‌کند. لذا دیدید بعضی از این افراد می‌ترسند حتّی در قبرستان و تشییع جنازه بیایند، در غسّالخانه هم که نمی‌روند، وحشت دارند. باورشان نمی‌شود که یک روزی من هم می‌روم، چون می‌گویند همه چیز همین جاست.

کسی هم که گفت: همه چیز همین جاست، به همه چیز هم کافر می‌شود إلّا به آن نفس امّاره خودش- باز هم این یک کد است که عرض می‌کنم - یعنی اعتقاد به هیچ چیزی ندارد. اصلاً به چه چیزی می‌خواهد اعتقاد داشته باشد؟! کسی که می‌گوید همه چیز همین جاست، دیگر چطور بگوید آخرتی هست؟! آن که می‌گوید آخرتی هست، می‌گوید نماز بخوانم، بالاخره آخرتی هم هست. آن که می‌گوید آخرتی هست، می‌گوید: انفاق کنم، پس آخرتی هم هست و ... .

در آیات اوّلیه سوره بقره، راجع به به متّقین فرمود: «ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیْبَ فیهِ هُدىً لِلْمُتَّقینَ»^[5] و در آیه بعدی با «الَّذینَ» توضیح داد که متّقین چه کسانی هستند، فرمود: «الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ»^[6] دوباره توضیح می­دهد که این متّقین چه کسانی هستند، می­فرماید: یک خصوصیت دیگرشان این است که به مقام یقین رسیدند و می­دانند آخرتی هست «وَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَیْکَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِکَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ»^[7].

کسی که می­داند آخرتی هست، عمل می­کند. کسی که نداند آخرتی هست، به همه چیز کافر می­شود. اصلاً وقتی کسی اعتقاد به آخرت ندارد، لزومی ندارد کار کند. نماز، روزه، مواظبت و مراقبت ما در مورد این که یک موقعی به کسی ظلم نکنیم، حق الناس را رعایت کنیم و ...؛ برای این است که می­گوییم فردای قیامت باید حساب پس دهیم امّا کسی که به این چیزها اعتقاد ندارد، طبعاً ظلم می­کند و برایش مهم نیست. می­گوید: هر که زورش بیشتر باشد، اتّفاقآً می­تواند بیشتر منفعت ببرد، اگر توانستم چپاول بیشتری کنم، این­جا سرافرازم. لذا این­طور تصوّر می­کند و سرافرازی را در آخرت نمی­بیند؛ چون به همه چیز در آخرت کافر شده و به آنچه که من و شما و دین مبین بیان می­فرماید، طبعاً اصلاً اعتقادی ندارد و به آن­ها کافر است.

دلیل این است: باور به این که از اوّل نبوده و بعد شده و بعد هم به ظاهر از این دنیا می­رود، ندارد. نهایتی که تصوّر کند، این است که نابود می­شویم. لذا می­گوید: حداقل از این چند صباحی که هستم، لذّت ببرم، در این­ چند صباح، هر که زورش بیشتر رسید، بیشتر بهره برداری می­کند. من که آن طرف را خبر ندارم، تمام می­شود، فانی می­شویم و از بین می­رویم. پس تا می­توانم در این­جا باشم، استفاده کنم.

همان­گونه که می­بینید گاهی خبرهایی است که یک مقداری از آن­ها را می­گویند که انسان­ها را می­دزدند و می­روند کلیّه­ها و حتّی قلب­هایشان را درمی­آورند. صهیونیست­ها که فلسطین اشغالی را اشغال کردند، خیلی از این کارها را می­کنند. یعنی برای این که خودشان زنده باشند، انسان­هایی را که هم جنس خودشان هستند، به عنوان برده در اختیار می­گیرند. با این عنوان که نفعش برای من این است که من از اعضاء و جوارح او بهره ببرم. او باشد به خاطر اینکه من باشم؛ یعنی الآن نگهش می­دارم، اگر یک زمانی قلب­هایش، ریه­هایش و ... را خواستم، به خود پیوند می­زنم که من زنده باشم. یعنی ولو چند صباح بتوانم زنده باشم امّا مهم این است که من باشم. چون آن طرف را خبر ندارم و به آن دنیا اعتقادی ندارم؛ پس الآن باید من باشم.

برای همین است به همه چیز کافر می­شوند «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ»، باید یادتان بیافتد که «وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ»؛ پس شما نبودید، خدای حیّ، ذوالجلال والاکرام شما را احیا کرد، «ثُمَّ یُمیتُکُمْ ثُمَّ یُحْییکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ».

مردگانی به ظاهر زنده!

1. بررسی آیاتی از سوره نحل:

کسی در خلقت تأمّل نمی کند، جزء اموات است.

گرچه این­ آیه کلیّت بحث را بیان می­فرماید امّا ذوالجلال والاکرام در آیاتی دیگر تبیین می­کند که شما نبودید و بعد شدید، آن هم از یک نطفه­ای که آب گندیده بود و از آن اسپرم که با چشم غیر مسلّح دیده نمی­شد، بیرون آمدید تا درون رحم که قرار گرفتید، بعد پوست و گوشت گرفتید و بعد به انسان کامل تبدیل شدید و بعد هم بیرون آمدید. لذا پروردگار عالم در قرآن کریم و مجید الهی به زیبایی برای انسان تبیین می­کند و شرح می­دهد که چه بودی و الآن چه شدی. منتهای امر در این آیه 28 سوره مبارکه بقره، کلیّت قضیه را بیان می­فرماید، «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمیتُکُمْ ثُمَّ یُحْییکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ»، زنده­تان می­کنند، بعد برمی­گردید؛ پس معلوم می­شود که نباید فکر کنید همین­طوری بودید. در نهایت قضیه هم «ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ»؛ یعنی همان «إنّا للّه و إنّا إلیه راجعون» است، لذا این را باید بدانید که نهایت کار شما، بازگشت به خدا خواهد بود.

منتها یک نکته­ای است که خیلی ها باور به این ندارند و وقتی باور به این ندارند، پروردگار عالم می­فرماید: در همین دنیا هم مَثَل این­ها، مَثَل همان اموات است.

پروردگار عالم در سوره نحل می­فرماید: این­ها کسانی هستند که باور ندارند قبلاً نبودند و خدا آن­ها را احیا کرد و بعد هم می­میرند و مجدّد خدا آن­ها را زنده می­کند و مجدّد به سوی خدا برمی­گردند. تمثیلی که پروردگار عالم می­زند این است: مَثَل این­ها، مَثَل کسانی است که اموات هستند.

در آیات قبلی این­گونه می­فرماید: «أَ فَمَنْ یَخْلُقُ کَمَنْ لا یَخْلُقُ أَ فَلا تَذَکَّرُونَ»^[8] آیا آن خدایی که این خلق را انجام داد و شما را خلق کرد، مانند کسی است که نمی­آفریند؟! چرا در این دقّت نمی­کنید و بیدار نمی­شوید؟! ملاک از «تَذَکَّرُونَ» همین است که شما چرا در این قضیّه دقّت نمی­کنید.

لذا پروردگار عالم می­فرماید: چرا به این نشانه­هایی که در زمین هست و خدایی که این همه را خلق کرد، دقّت و تأمّل نمی­کنید و متذکّر این قضیّه نمی­شوید.

«وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحیمٌ»^[9] اگر شما بخواهید نعمت­های پروردگار عالم را بشمارید، اصلاً نمی­توانید.

نعمت همین انگشت سبابه را در نظر بگیرید. من بارها اشاره کردم، خیلی جالب است، از لحاظ بافت­شناسی در پزشکی بیان می­شود: اگر از اول خلقت تا آخر خلقت همه میلیاردها انسانی را که از دنیا رفتند و میلیاردها انسانی هم که الآن هستند و میلیاردها انسانی هم که به وجود می­آیند، یک جا قرار بدهند و اثر انگشت آن­ها را بگیرند، می­بینید هیچ­کدام از آن­ها اثر انگشت یکسانی ندارند!

حتّی آن دو قلوهایی هم که همه چیزشان مثل هم است، نوع صحبتشان، نوع نگاهشان، نوع نشست و برخاستشان، حتّی خال صورتشان یکی است و هیچ تفاوتی با هم ندارند؛ اثر انگشت یکسانی ندارند.

در این یک دانه بند انگشت چه خبر است؟! درحالی که وقتی دقّت کنیم صورت ظاهر همه اثر انگشت­ها شبیه همدیگر است امّا درحقیقت هیچ کدام از انسان­ها اثر انگشتشان شبیه هم نیست! لذا انسان باید به این خلقت دقّت کند.

این نعمت باران انصافاً چیست؟ چگونه بخار می­شود و برمی­گردد؟ انسان به خصوص از وقتی توانست آسمان را تسخیر کند، وقتی با هواپیما بالای ابرها می­رود، بهتر می­بیند این ابرها چگونه است. این فشردگی چیست؟ بعد این رعد و برقی که می­زند و بعد دومرتبه تبدیل به آب می­شود، چگونه است؟

انسان اگر به این موارد دقّت کند، متوجّه می­شود که واقعاً انسان نمی­تواند این نعمت­ها را بشمارد.

همین نعمت سخن، انصافاً این اصوات چیست که به گوش من و شما می­رسد، این حروف چیست که تبدیل به یک کلمه می­شود، کلمات جمله­ای را درست می­کنند و بعد هم وقتی این کلمات از دهان خارج شد، توسط این جریان هوا که ما نمی­بینیم، به گوش شما می­­رسد. حال، این گوش چگونه فرکانسش را تنظیم می­کند که آن­ها را بگیرد و ... .

همه این­ها خودش خلقت عظیم پروردگار عالم است که بشر در این­ها تأمّل کند.

«وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تُسِرُّونَ وَ ما تُعْلِنُونَ»^[10] پروردگار عالم هر چه را پنهان کردید و هر چه را آشکار کردید، می­داند.

بعد می­فرماید: «وَ الَّذینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لا یَخْلُقُونَ شَیْئاً وَ هُمْ یُخْلَقُونَ»^[11] بدانید آن معبودهایی را که غیر از خدا به عنوان خدا می­خوانند، چیزی خلق نمی­کنند، بلکه همه این­ها خودشان مخلوق خدا هستند و خدا مخلوق هیچ احدی نیست.

بعد می­فرماید: یا رسول الله! می­دانی این­ها برای چه این­گونه هستند؟ «أَمْواتٌ غَیْرُ أَحْیاءٍ»^[12] پوردگارعالم آخر آب پاکی را روی دست پیامبر و مؤمنین می­ریزد و می­فرماید: این­هایی که مدام دارند ایراد می­گیرند و در خلقت خودشان و عالم تأمّل نمی­کنند؛ اموات هستند. «وَ ما یَشْعُرُونَ أَیَّانَ یُبْعَثُونَ» این­ها هیچ حس و شعوری ندارند، موقعی هم که مبعوث می­شوند، تازه می­فهمند چه خبر هست. «إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَالَّذینَ لا یُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَةٌ وَ هُمْ مُسْتَکْبِرُونَ»^[13].

پس پروردگار عالم اصلاً یک عدّه را اموات می­خواند. لذا در همین آیه مورد بحث ما (آیه 28 سوره مبارکه بقره) می­فرماید: شما چطور دقّت نمی­کنید که مرده بودید، خدا شما را زنده کرد؛ سپس میراند و در آخر به خدا برمی­گردید و در آخر به خدا برمی­گردید؟! «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمیتُکُمْ ثُمَّ یُحْییکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ»، امّا یک جا می­فرماید این­ها اموات هستند، یعنی پروردگار عالم کسی را که تأمّل در خلقت خودش نمی­کند، جزء اموات حساب می­کند، صورت ظاهرش زنده است، امّا درک حقیقی ندارد.

2. بررسی آیاتی از سوره فاطر:

کسانی که با وجود این همه نشانه، ایمان نمی آورند؛ همچون مردگان در قبور هستند.

پروردگار عالم در سوره فاطر از طریق پیامبر عظیم­الشّأنش به انسان­ها بیان می­فرماید: شما فقیر هستید «یا أَیُّهَا النَّایا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِیُّ الْحَمید»^[14].

در ادامه ذوالجلال و الاکرام بحث را به این آیه می­کشاند: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَعْمى‏ وَ الْبَصیرُ»^[15] آیا آن کسی که کافر و کور است با آن کسی که بصیر و بینا است؛ یکسان است؟!

«وَ لاَ الظُّلُماتُ وَ لاَ النُّورُ»^[16] ظلمات و نور مساوی نخواهد بود، آ­ن­ها در ظلماتند و مؤمنین در نور.

«وَ لاَ الظِّلُّ وَ لاَ الْحَرُورُ»^[17] آن­ها که در آفتاب هستند و آن­ها که در سایه هستند، یکسان نیستند.

«وَ ما یَسْتَوِی الْأَحْیاءُ وَ لاَ الْأَمْواتُ إِنَّ اللَّهَ یُسْمِعُ مَنْ یَشاءُ وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ»^[18] پروردگار عالم مؤمنین و آن­ها را که اهل علم هستند، به عنوان احیاء می­داند، امّا آن­ها را که در جهل و ظلمات هستند و کورند، به عنوان اموات می­داند؛ لذا می­فرماید: «وَ ما یَسْتَوِی الْأَحْیاءُ وَ لاَ الْأَمْواتُ» این­ها با هم یکسان نیستند، همان­طور که زنده و حیّ یکسان نیستند. «إِنَّ اللَّهَ یُسْمِعُ مَنْ یَشاءُ» خداوند هر که را بخواهد، شنوای کلام می­کند. «وَ ما أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِی الْقُبُورِ» جالب این است که در ادامه می­فرماید: مَثَل این­ها مَثَل کسانی است که در قبر خوابیده­اند و نمی­شنوند.

«إِنْ أَنْتَ إِلاَّ نَذیرٌ»^[19] کار تو همین انذار دادن است. این­قدر حرص نخور که چرا برنمی­گردند.

«إِنَّا أَرْسَلْناکَ بِالْحَقِّ بَشیراً وَ نَذیراً»^[20] ما تو را به حقّ به عنوان بشیر و نذیر خلق فرستادیم. پس نگران نباش که چرا این­ها برنمی­گردند. «وَ إِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلاَّ خَلا فیها نَذیرٌ» هیچ امّتی نبود جز این که در میان آن­ها کسی بود که آن­ها را انذار دهد؛ یعنی پیامبری بود که آن­ها را بترساند. امّا تو برای آن کسی که مرده است و مَثَلش هم مَثَل کسی است که در قبر خوابیده و هر چه هم تکانش بدهی، دیگر بلند نمی­شود؛ نگران نباش.

چون می­دانید پیامبر رحمه للعالمین بود، دلش می­سوخت، می­گفت: ای کاش این­ها برگردند امّا پروردگار عالم می­گوید: یا رسول الله! این­ها برنمی­گردند، این­قدر حرص نخور، «لَعَلَّکَ باخِعٌ نَفْسَکَ أَلاَّ یَکُونُوا مُؤْمِنین»^[21] خودت را به هلاکت نیانداز که این­ها چرا ایمان نمی­آورند.

علّت ایمان نیاوردن هم این است که این­ها اموات هستند، پس کسانی هم که کافر هستند و تفکّر در خلقت خود نمی­کنند، به عنوان اموات هستند، امواتی که به صورت ظاهر زنده­اند و راه می­روند امّا در حقیقت زنده نیستند.

1. بررسی آیاتی از سوره مرسلات:

در همین دنیا هم مصادیق حیات بعد از مرگ مشهود است.

در سوره مرسلات هم می­فرماید: این­ها که آیات الهی را تکذیب می­کنند مانند اموات هستند.

در ابتدا راجع به مکذبین بیان می­کند و می­فرماید: وای بر این­هایی که آیات الهی را تکذیب می­کنند، «وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبینَ»^[22].

در ادامه راجع به زمین می­فرماید: «أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفاتاً»^[23]، «أَحْیاءً وَ أَمْواتاً»^[24]، «وَ جَعَلْنا فیها رَواسِیَ شامِخاتٍ وَ أَسْقَیْناکُمْ ماءً فُراتاً»^[25]، «وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِلْمُکَذِّبینَ»^[26]، آیا ما زمین را جامع حوائج و کفایات قرار ندادیم. شما هر چه را که هست دارید می­بیند. همه آیات الهی در زمین برای شما تبیین شده است.

یک نمونه­اش همین الآن پائیز است، برگ درخت­ها می­ریزد. این فیلم­های مستند را دیده­اید یک موقعی در راز حیات زمین نشان می­دهد که حتّی لایه­هایی خشک می­شود و دیگر هیچ بارندگی نیست و ماهی­ها همه از بین می­روند و در زیر آن گل و لای قرار می­گیرند، انسان­ها و حیوانات دیگر می­آیند از آن­جا رد می­شوند و ... امّا وقتی بارندگی می­شود، مجدّداً همان ­جا تبدیل به رود می­شود و جالب است زیر آن گل و لایی که در آن پایین قرار داد و حیوانات و انسان­ها آمدند از آن­ها عبور کردند، مجدّداً ماهی­هایی حیات می­گیرند! پروردگار عالم حیات اموات را این­گونه دارد به ما نشان می­دهد. حال، «کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ» چگونه شما کافر به خدا می­شوید؟!

اصلاً این­ها راز بقا است و این­طور حیات را نشان می­دهد. خیلی زیباست تمام این رودخانه عظیم، خشک می­شود، طوری که اصلاً انگار نه انگار این جا یک زمان آب بوده، خشکِ خشک می­شود، ماهی­ها آن زیر می­مانند، در یک زمین برهوت حیوانات که دارند کوچ می­کنند، می­آیند رد می­شوند؛ گاومیش­ها می­آیند از آن جا رد می­شوند و بعد که بارندگی می­شود این­جا دو مرتبه تبدیل به یک رودخانه می­شود و از زیر آن گل و لای، این ماهی­های ریز مجدّداً حیات پیدا می­کنند!

این درست همان چیزی است که پروردگار عالم راجع به حیات بشر می­فرماید. شما چطور تصوّر می­کنید وقتی از دنیا رفتید، دیگر زنده نمی­شوید؟! خدای متعال دارد مصداق­هایش را در زمین برای انسان بیان می­کند.

پروردگار عالم در همین آیات می­فرماید که ما مصداق­های حیّ شدن مجدّد را برای شما آوردیم. «أَ لَمْ نَجْعَلِ الْأَرْضَ کِفاتاً» همین زمین برای شما کفایت نمی­کند که در آن تأمّل کنید. ما حوائج شما را در آن برآوردیم، باید دقّت کنید. «أَحْیاءً وَ أَمْواتاً» در همین جا، هم زندگی و هم مردن را به شما نشان دادیم و در آن پنهان کردیم امّا شما دقّت نکردید، وای بر مکذّبین که آیات الهی را تکذیب کردند.

تأمّل در خلقت و دوری از کفر، فسق، ضلالت و گمراهی

پس اگر انسان در این مسائل دقّت نکند، حقیقتاً مرده است و خدای متعال هم در این آیه 28 سوره بقره می­فرماید: شما دقّت کنید و إلّا کافر می­شوید و کافر هم همه چیز را در همین دنیا می­داند. لذا در حقیقت مرده است؛ چون جز این­جا، چیز دیگری را نمی­بیند، نه قبل خودش را نگاه می­کند که من چه بودم و نه بعد خودش را!

جدّاً من چه بودم که الآن دارم حرف می­زنم؟! چگونه است که می­توانم با چشمم این حروف را ببینم؟! این حروف چیست که چیده می­شود و من می­خوانم؟! اصلاً سواد چیست؟! علم چیست؟! این انسان چیست؟! این قدرت تفکّر که در انسان هست، چیست؟! این­که انسان توانست به واسطه تفکّرش، برق و نور و همه مطالب را اختراع کند، چگونه است؟! چرا حیوان نمی­تواند و همان­طور که از اوّل زندگی می­کردند، الآن هم هستند؟!

عرض کردم جز این که مثلاً برای بچّه­ها کارتون درست می­کنند و می­گویند: آقا فیله و آقا خرسه و ... خانه ساختند؛ هیچ­کس نمی­گوید شیر توانسته خانه بسازد؟! حیوانات از اوّل همین­طور زندگی می­کردند امّا بشر ابتدا از غارنشینی شروع کرد و تا الآن که به کرات دستیابی دارد. این­ها آیا قابل تأمّل نیست؟! آیا قابل تفکّر نیست؟! بشر همین است، اگر دقّت کند آیات الهی را در وجود خودش می­بیند، پس دیگر کجا کافر می­شود؟!

پس علّت اوّل کفر این است که تأمّل در حیات خودش و حیات خلقت نمی­کند که این خلقت چگونه است؟ ما واقعاً خودمان بودیم که توانستیم این­طوری خودمان را خلق کنیم؟! جالب این است بعضی­ها هم در عالم ادّعایشان می­شود و در مقابل خدا می­ایستند و ... . خوب بگو: آیا واقعاً خودت توانستی این­طور خلقت به این زیبایی که قابل تفکّر است و براساس آن رشحات عقلانی می­تواند به خوبی تفکّر کند و ذهنش را به کار بیاندازد تا این ذهن بتواند کارهایی را که به ظاهر نشدنی است، انجام بدهد و ...؛ خلق کردی؟!

همه این­ها از قبل بوده است. مثلاً همین اتم از روز نخست بوده و انسان آن را خلق نکرده، بلکه انسان فقط توانست کشف اتم کند و انرژی را از این اتم به دست بیاورد وإلّا اتم از روز نخست بوده است.

تأمّل در این­ها انسان را از کافر شدن دور می­دارد و طبیعی است دیگر به دنبال فسق نمی­رود و ضلالت­ها و گمراهی­ها برایش به وجود نمی­آید.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت قسمت می­دهیم به همه ما هشیاری و بیداری مرحمت بفرما.

ی