بسمه تعالی

دویست و شانزدهمین جلسه درس اخلاق حضرت آیت الله قرهی(مدّ ظلّه العالی)

با موضوع: ریا؛ بیراهه بردن تجلّی فطری

(پروردگار عالم خطاب به انسان می فرماید: تو که فطرتاً می­خواهی تجلّی کنی، این تجلّی را فقط برای خودم قرار بده)

چهارشنبه 21 تیر ماه 1391، در محل مهدیه القائم المنتظر(عج) برگزار شد.

در مرقومه ذیل مشروح بیانات نورانی معظّمٌ له، برای علاقمندان به رشته تحریر در آمده است:

پیوند خصلت های نیک اخلاقی به یکدیگر

تمامی مباحث اخلاق مثل حلقه­های زنجیری هستند که به هم متّصلند؛ گرچه صورت ظاهر، هر بحث مجزّاست، امّا درحقیقت تمامی این مباحث به یک نوع به هم گره خورده­اند. مثل این که اخلاص طبعاً به بحث ریا گره خورده است و این­ها همه زنجیروار به هم متّصلند.

وجود مقدّس حضرت صادق القول و الفعل، امام جعفر صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: «إِنَّ خِصَالَ الْمَکَارِمِ بَعْضُهَا مُقَیَّدٌ بِبَعْض»[1] مکارم اخلاق و خصلت­های نیک اخلاق، بعضی به بعضی دیگر پیوند خورده­اند.

وقتی مخلصین عالم می­توانند مخلص باشند که از بحث ریا دور باشند؛ چون ریا، به عنوان شرک اعظم است. ریا، شریک قائل شدن برای ذوالجلال و الاکرام است.

ابراز وجود فطری انسان

جالب این است؛ چون بشر نفخه روح حضرت حق است، به دنبال تجلّی است. اصلاً ابراز وجود، خود نشانه این است که انسان نفخه روح خداست. حیوانات هیچگاه ابراز وجود و اعلان موجودیّت نمی­کنند؛ چون آن­ها در دو خصلت پیچیده شده­اند: بطن و شهوت. اگر این دو برای آن­ها تأمین شود، تمام است.

حتّی اگر می­خواهند حاکمیّت بر گروه حیوانی خود داشته باشند، دلیل این است که می­دانند هرکس فرمانده و رئیس گروه آن حیوانات شد، فضیلتش در این است که در موقع خوردن اوّل او باید بخورد؛ مثل شیرها. پس این رقابت برای شکم است. یا وقتی حاکم شد می­داند بُعد شهوانی خودش را باید به وسیله همین حاکمیت بر همه غالب کند. لذا بیان می­کنند وقتی یک شیر نر به گلّه­ای شیر ورود پیدا می­کند و می­تواند حاکمیّت بر آن­ها پیدا کند، بعد از اینکه بر شیر نر غلبه پیدا کرد، اوّل کاری که می­کند، بچّه­های شیرهای ماده را می­کشد؛ چون می­داند تا موقعی که این­ها به بچّه­هایشان علقه دارند و شیر می­دهند، از شیر نر فرمان نمی­برند و در بحث شهوانی و جنسی تمکین نمی­کنند. لذا حتّی حاکمیت حیوانات هم برای همین دو مطلب است؛ شکم و شهوت.

امّا بشر چون «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی»[2] است، می­خواهد تجلّی اسماء خدا باشد و از آن­جا که نمی­داند چگونه تجلّی اسماء باشد، گاه به بیراهه تجلّی می­کند. چون پروردگار عالم خودش در آن حدیث قدسی شریف فرمود: من خلق کردم تا معلوم گردم[3]. یعنی خود پروردگار عالم، تجلّی خود را دوست دارد، کما این که کبریایی متعلّق به ذات احدیّت است «اللّه اکبر، کبیراً کبیراً».

ریا؛ بیراهه بردن تجلّی اعمال

پس چون حضرت حق خود می­خواهد معلوم گردد، آنچه که از نفخه روح اوست یعنی انسان هم همین خصوصیت را دارد و به اسماءالله تجلّی می­گردد، منتها چون گاهی نمی­داند چگونه تجلّی پیدا کند، مع­الاسف از بیراهه تجلی پیدا می­کند و ریا همین است.

ریا تجلّی برای اعمال، منتها به بیراهه است، نه از راه صحیح. نکته مهم این است که ریا انسان را به سمت تجلّی باطل می­برد؛ چون می­خواهد اظهار وجود کند. این اظهار وجود، تبدیل به ریا می­گردد.

بهترین شریک برای اعمال!

این­جاست که پروردگار عالم در یک جمله زیبایی بیان می­فرماید: تو که می­خواهی تجلّی کنی، این تجلّی را فقط برای خودم قرار بده. چون وقتی انسان اعمال را تجلّی داد، نکته­ای پیش می­آید که خیلی مهم است، در آن تأمل کنید و آن این که خواسته یا ناخواسته آن کسی را که برای او تجلّی می­کند، شریک عمل قرار داده است.

پروردگار عالم می­فرماید: تو می­خواهی شریک قرار بدهی، چه کسی بهتر از من؟ یعنی ای انسان! اگر می­خواهی تجلّی در اعمال داشته باشی که این فطری است، برای من تجلّی بده.

توجّه! توجّه! این تجلّی فطری است؛ چون عرض کردیم خود خدا می­خواست تجلّی گردد، فرمود: من مخفی بودم، خلق کردم معلوم گردم؛ هدف من از خلقت انسان همین است؛ خودم را معلوم کردم.

لذا این که بیان می­کنیم اولیاء خدا، خصّیصین و حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلین ) تجلّی اسماء الهی و صفات پروردگار عالم هستند، این فرمایش خود خداست. من مخفی بودم با خلقت معلوم گشتم؛ یعنی تمام صفات حضرت حق ولو به نازله­اش مشهود، تجلّی و معلوم شد.

پس بشر در این نفخه روح که فرمود: «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی» اصلاً ذاتاً می­خواهد، فطری است که تجلّی کند امّا اگر به بیراهه رفت، ریا می­شود؛ چون هر تجلّی دلالت بر شراکت است، از مخلوق نه از خالق.

لذا پروردگار عالم فرمود: «قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ»[4] تو که می­خواهی و دوست داری تجلّی کنی و در تجلّی عنوان شراکت هست؛ چون نمی­توانی مخفی کنی، آن کسی که بهترین شریک است منم «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ» - به این تعابیر بسیار عالی و الهی دقّت کنید -

این که در مقدّمه، آن روایت شریفه را خواندم و عرض کردم تمامی اخلاق مثل حلقه­های زنجیر به هم متصلّند همین است. اخلاص متّصل است به این که انسان اهل ریا نباشد و آن­گاه اخلاص تجلّی و ظهور پیدا می­کند.

پروردگار عالم می­فرماید: بنده من! تو تجلّی اسماء و صفات منی، خوب چرا برای خود من تجلّی نمی­کنی؟! ذات تو تجلّی نمودن است، آن هم اسماء و صفات من، پس برای خودم تجلّی کن «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ» که من بهترین شریک هستم.

اگر به این دید نگاه کنیم غوغایی می­شود. آن وقت اگر اصلاً انسان بخواهد رؤیت عمل به معنای ریا مدّنظر بگیرد، اصل ریا به معنای رؤیت عمل همیشگی، موجود است منتها اگر برای خدا شد دیگر ریا نیست، اخلاص می­شود، خالص می­شود چون فقط یک شریک است؛ خود خدا. خریدار ذوالجلال و الاکرام است. انسان تجلّی اسماء و صفات برای پروردگار عالم می­شود.

امّا اگر این تجلّی برای دیگران شد عنوان ریا به این معنای ریایی که تبیین می­کنند می­شود، ریای معروف؛ یعنی «رؤیةٌ للنّاس» می­شود. برای مردم رؤیت عمل می­شود و دیگر برای خدا نیست. پس ذات می­خواهد و می­طلبد که عمل مشهود و معلوم گردد.

عیارشناس حقیقی اعمال

این که عرض کردیم حتّی در باب اخلاص، اولیاء خدا، آن متخلّقین به اخلاق الهی در درجه بالای اخلاص کارشان به آن­جایی می­رسد که دیگر ملک هم نمی­بیند و خودشان هستند و پروردگار عالم، این هم باز همان است؛ یعنی می­گویند: چه کسی بهتر از خدا.

وقتی انسان یک گوهر و درّی را دارد، همه جا عرضه نمی­کند. یک تعبیر عامیانه برای قریب به ذهن شدن، بیان کنم - در مثال مناقشه نیست- وقتی انسان یک زیر خاکی دارد، آن را به همه نشان نمی­دهد، به اهل فنش نشان می­دهد که این چیست و چه قیمتی دارد:

قدر زر، زرگـر شناسـد قدر گــوهر، گوهــری

اوست که می­داند آن گوهر و مروارید چه ارزشی دارد. مرواریدِ اعمال، تجلّی اعمال را فقط و فقط خود خدا می­شناسد؛ چون خودمان، جسممان و روحمان همه و همه متعلّق به اوست. پس خود او برای معیار و سنجش، شاخص می­شود. اگر زرگر برای معیار و سنجش آن زر و طلا شاخص می­شود، پروردگار عالم هم خود برای این که عمل را اندازه­گیری کند، به آن نمره بدهد و بگوید این عیارش چقدر هست، شاخص می­شود.

عیار اعمال به دست پروردگار عالم است. لذا آن­ها که عقلشان عقل سالم و الهی است می­دانند که ریا پایین آوردن قدر و مقدار و زر عمل هست. ریاکاران عیار عمل را دست کسانی سپردند که عیار شناس نیستند و نمی­شناسند این عمل چه عیاری دارد.

امّا مخلِصین عالم، مخلَصین عالم می­گویند: عیار این گوهر عمل باید به دست حضرت حق تبیین گردد و سنجیده شود، لذا به هیچ عنوان ریا نمی­کنند. چون می­گویند: ریا یعنی سپردن عمل به دست دیگران و به دست غیر متخصّص؛ چون اعمال ما باید برای خدا باشد، چون ما تجلّی اسماء و صفات اوییم، پس حتماً هم عیارش به دست خود اوست. عیارش به دست مردم نیست پس چرا بخواهیم آن­ها ببینند.

یعنی اگر بخواهیم از دیدگاه عقلانی هم نگاه کنیم، عقلای عالم عمل را برای مردم انجام نمی­دهند، ریا نمی­کنند؛ چون می­دانند ریا یعنی سپردن عمل به دست غیر متخصّص که بخواهد برای او عیاری تعیین کند - در این جورچین تأمّل بفرمایید، نکات بسیار مهم و عالی است - چون جسمی که روح پروردگار عالم ولو نفخه­اش در او هست «نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی»، معلوم است عمل را به خود آن کسی که شاخصه­های عمل در دست اوست، می­سپرد.

آیا در کوچه و بازار می­برد و به دیگران می­دهد، آن­ها خرابش کنند، از بین ببرند، بعد بیاید به دست زرگر بدهد؟! خیر، این زیر خاکی عظیم را مخفی می­کند و فقط به اهلش می­سپارد.

عمل صالح را فقط به ید الله، به دست پروردگار عالم می­دهد؛ چون می­داند اوست که باید عیار این عمل را تعیین کند، لذا به دست کسی نمی­سپارد. اگر با این منظر نگاه کنیم غوغایی می­شود. دیگر از این پس انسان فقط همه چیز را به او می­سپارد.

ملّا حسینقلی همدانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)‌، آن عارف عظیم­الشّأن که استاد آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)‌ است، جمله بسیار زیبا و عالی را بیان می­فرمایند که اگر انسان در آن تأمّل کند می­فهمد چه خبر است. می­فرمایند: وقتی عمل خالص برای خدا شد، طبعاً دیگر خودش هم قیمتش را تعیین می­کند. وقتی به دست کریم رسید، معلوم است قیمت­گذاری باارزشی می­کند، کریم کریمانه رفتار می­کند امّا اگر به دست مردم برسد اوّلش یک به به و چه چهی است بعدش هزاران إن­قلت است.

پس ارزش همین است که انسان بداند همه چیز باید به دست خدا باشد. تازه جالب است، خودش هم می­گوید که من نه تنها می­خرم بلکه خودم شریک عملت می­شوم «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ».

دستورالعملی برای تحوّل در مباحث اقتصادی زندگی

یک مثال بزنم در آن تأمّل کنید. به یکی دو تا از دوستان این دستورالعمل را عرض کردیم، انجام دادند، تحوّلی در زندگیشان ایجاد شد. مثلاً در باب مباحث اقتصادی، اگر کسی بیاید هر عمل و هر کار اقتصادی که انجام می­دهد، صاحبمان، مولایمان، آقایمان، حضرت حجّت­بن­الحسن­المهدی(‌صلوات اللّه علیه و عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف)‌ را شریک قرار بدهد، بگوید: آقاجان! شما شریک این کار من باشید (بعضی نیمی از مال را و بعضی می­گویند اصلاً همه­اش مال آقاست، ما از آقا اجازه می­گیریم، یک مزدی، چیزی به ما مرحمت کند. بسته به آن اخلاق و اعتقادات که چقدر بالا رفتند، متفاوت است. یکی می­گوید: ده درصد و ...) وقتی جدّی مولا را شریک قرار می­دهد، طبیعی است اگر می­خواهد یک مشکلی پیش بیاید، آن شریکی که سیّاس و کیّاس است، اصلاً اجازه نمی­دهد به تعبیر عامیانه دارالتجاره­اش به هم بریزد و به تعبیر دیگر هیچ موقع ورشکست نمی­شود و فریب نمی­خورد.

بودند بازاری­هایی که تاجران عظیمی بودند امّا با آن همه سبقه، در معامله­ای یک جا زمین خوردند، کسی هم باور نمی­کرد. امّا می­گویند: وقتی وجود مقدّس آقاجان را شریک قرار دادیم، دیگر هیچ موقع شکست نمی­خوریم؛ چون متعلّق به آقاست. ببینید چه غوغایی می­شود. آن شخص می­گوید: من فقط یک انباردار یا یک کارمند آقا هستم، همه این­ها متعلّق به اوست، دائم هم اضافه می­شود - ما در باب مسائل مادی داریم صحبت می­کنیم، مسائل روحانی را ببینید دیگر چه خبر خواهد شد -

این مثال برای مباحث مادّی است، امّا پروردگار عالم می­فرماید: «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ» اصلاً خودم می­آیم در عملت بهترین شریک می­شوم. یک موقعی ما عمل را به پروردگار عالم عرضه می­داریم، می­گوییم: خدا! این کار را کردم، متعلّق به تو. امّا یک موقعی پروردگار عالم شریک می­شود که فرمود: من بهترین شریکم، معلوم است پروردگار عالم چنان آن عمل کوچک را بالا می­برد، اوج می­دهد و آن­قدر بر عیارش اضافه می­کند که انسان متعجّب می­شود - تمام این مطالبی که بیان می­کنم، ترجمان روایات است که دارم به زبان ساده عرض می­کنم -

پروردگار عالم آن­قدر اوج می­دهد و بالا می­برد که اصلاً این طرف باور نمی­کند که یک عمل کوچک این­قدر اجر و مزد داشته باشد، به قوه مخیّله­اش هم نمی­رسد؛ چون معلوم است شریک عظیم باید عمل در خور شأنش باشد.

تعجّب مخلصین از میزان اجر اعمالشان

یک مثال دیگر بزنم، فرض بگیریم من و شما با یک تاجر مشهور، یک سهام کوچکی شریک شویم، معلوم است او که معروف است، هیچ موقع اجازه نمی­دهد بواسطه من که هیچ چیز ندارم، این جایگاه پایین بیاید.

وقتی جایگاه، جایگاه ذوالجلال و الاکرام، حضرت حق رب العالمین شد، معلوم است در جایگاه حضرت حق عمل باید در خور شأن او باشد – به این نکات دقّت کنید - وقتی گفت: «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ» شریک شد، معلوم است چه کسی شریک شده است؛ عالم یکتا، ذوالجلال و الاکرام، حضرت رب الله جلّ جلاله و عظم شأنه، او شریک شده است، پس دیگر این عمل باید در خور شأن او باشد، نه در خور شأن بنده.

آن­جاست که مخلصین عالم متعجّب می­شوند، این جزای عملمان است؟! مگر این عمل چقدر بود؟! وقتی خدا شریک است، جزا در شأن آن بالاترین شریک است، نه یک شریک جزئی مثل من، جزا دیگر در شأن من نیست.

یک مثال بزنم. این را به عنوان کد به ذهنتان بسپارید: هرچه پروردگار عالم در دنیا قرار داده، برای مثال است که ما بفهمیم. مثلاً یک موقعی می­خواهند کار خیری انجام بدهند یک کسی یک مقدار می­دهد، امّا درباره کسی که متموّل و متمکّن است، می­گویند: این دیگر باید به­واسطه آن شأن و جایگاهش بدهد، نباید اینقدر بدهد که زید و عمرو دادند، او باید یک چیز بالا بدهد؛ چون معروف است و با این ثروت از او انتظار دارند چیزی مافوق همه بدهد. پس این قاعده است.

می­شود پروردگار عالم در عمل شریک بشود، بعد عمل پایین بماند؟ خیر، اوج می­گیرد. لذا وقتی مؤمن مخلص و مخلَص فردای قیامت به اعمالش نگاه می­کند، خودش متعجّب است، چه خبر است؟! چه شده؟! این همه اجر و مزد با یک عمل کوچک؟! ولی یادش رفت که این عمل شریک داشت، آن هم چه کسی؟ خدا. این ثواب و این اجر و مزد برای اندازه ما نیست، برای اندازه شریک است. ولو انسان مخلَص مخلَص باشد، اندازه شأن او نبوده، این به اندازه شأن و منزلت ذوالجلال و الاکرام است.

تنها پرورش دهنده اعمال

برای همین است که اولیاء الهی، از جمله ملّا حسینقلی همدانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)‌ بیان می­فرمایند: اینکه می­گوییم «أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصیرٌ بِالْعِباد»[5] وقتی دست خودش سپردی، او هم که بصیر است می­داند ما چیزی نداریم، پرورشش می­دهد و در حد کرامتش آن را بالا می­برد. «یا کریمُ یا رب» او پرورش دهنده است، آن رب ودود با کرامتش پرورش می­دهد؛ چون به کریم سپردی، «أُفَوِّضُ أَمْری إِلَى اللَّهِ» به خدا تفویض امر شده است، همین­طور این عمل بالا می­رود.

می­گوید: چقدر این عملت را بخرم؟ می­گویم: من قیمت نمی­گذارم، هرچه شما کرم داری، اصلاً خودت شریکی. می­گوید: من شریکم، باید در شأن خودم بگویم این عمل اینقدر ارزش دارد.

«قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ مَنْ أَشْرَکَ مَعِی غَیْرِی فِی عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا کَانَ لِی خَالِصاً» - در یک تعبیر دیگر، به جای «خالصاً»، «خاصّاً» بود؛ یعنی مخصوص من - پروردگار عالم می­فرماید: من بهترین شریکم «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ»، هرکس هر کاری را انجام دهد و شریکی را برای من قرار بدهد، آن را نمی­پذیرم.

خداوند لطیف؛ شریک اعمال مخلصین

آیت­الله العظمی بهجت(اعلی اللّه مقامه الشّریف)‌ می­فرمودند: پروردگار عالم لطیف است، می­گوییم: «یا لَطیف إرحَم عَبدَکَ الضَّعیف»، آن که لطیف است، دل نازک است، دوست ندارد کسی شریک باشد - گرچه خدا جسم نیست، این تعابیر، تعابیر عرفانی است که باید در آن تأمّل و تدبّر کرد «فتأمّل فیه جیّداً» -

عرض کردیم وقتی می­گوییم پروردگار عالم فرمود: «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ»، معلوم است دیگر از این به بعد قیمت عمل را به­واسطه شریک قیمت­گذاری می­کنند، عیارش را به­واسطه شریک عیاربندی می­کنند. شریک عمل، آن ذوالجلال و الکرام، آن ربّ ودود است، پس باید در خور شأن حضرت حق این عمل قیمت­گذاری شود. انسان یک عمل کوچک انجام داده، امّا در روایات داریم مخلصین عالم فردای قیامت متعجّبند که این همان عمل کوچک بود؟! چرا این­قدر رشد کرد؟! چرا این­قدر پرورش پیدا کرد؟! چرا این­قدر بالا رفت؟! چون پروردگار عالم شریک است، طبعاً جزا هم در خور شریک است.

لذا فرمودند: امّا هر کسی با من یک شریک دیگری هم در آن عملی که انجام می­دهد، قرار دهد، من قبول نمی­کنم. یاری که برای شراکت گرفتی، ذوالجلال و الاکرام، ربّ ودود، دل نازک است، هیچ کسی را نمی­پذیرد.

خدا مرحوم آقای دولابی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) را رحمت کند. ایشان به نقل از آیت­الله انصاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن مرد الهی فرموده بودند: پروردگار عالم طوری است که بعضی از مطالب فقط و فقط مختصّ به اوست و ما نمی­فهمیم، از جمله تکبّر متعلّق به خود اوست، «اللّه اکبر». یا حسادت بد است، امّا پروردگار عالم، فقط خودش هست که حسود است - ما این تعابیر را نمی­فهمیم، وقتی هم نمی­فهمیم امکان دارد هجمه ببریم و إن­قلت بیاوریم که آقا یعنی چه؟! مگر خدا حسود می­شود؟! این حرف­ها چیست؟! نمی­فهمیم، امّا بعضی از صفات متعلّق به خداست، در عالم هیچ­کسی نمی­تواند کبریایی داشته باشد، خداست که متکبّر است و کبریایی متعلّق به اوست، «اللّه اکبر» -

معیار تشخیص ریا و اخلاص در عمل

این­جا پروردگار عالم می­گوید: فقط من، هیچ کسی را در عملت نمی­پذیرم. تو که می­خواهی رؤیت عمل کنی، رؤیت عمل برای من، پس این می­شود: «ریاء للّه تبارک و تعالی» امّا اگر برای غیر شد، این «ریاء للنّاس» است و منظور از ریاکاری و ریا، همان للنّاس بودن است.

لذا یک جاهایی که عنوان ریاء معفوٌّ عنه شده، این است که کسی عملی را برای خدا انجام بدهد و قصدش هم خدا باشد ولی دیگران هم ببینند که آن­ها ترغیب شوند، می­فرمایند: این دیگر ریا نیست. مثل صدقه که دو نوع تبیین شده، یکی صدقه خفی و یکی هم صدقه­ای که علن هست، امّا همان صدقه خفی اگر برای غیر خدا باشد، ریا می­شود ولو خفی است و هیچ کس نمی­داند؛ در دلت بگویی: منم که می­توانم، منم که دست دیگران را می­گیرم، همان ریا می­شود، امّا اگر برای خدا بود، ولو عالم و آدم ببینند و بفهمند امّا تو برای خدا کردی، دیگر ریا نیست.

مهم در این مسئله تشخیص است. پروردگار عالم می­فرماید: هر کس غیر از من، شریکی را برای من قرار بدهد، آن کار و عمل را نمی­پذیرم، فقط آن عملی که خالص باشد و متعلّق به من باشد، آن را می­پذیرم، هیچ کسی نباید در آن شریک باشد، ولو یک ذره بگوییم زید و عمرو شریک قرار بگیرد.

در مقدّمات عرض کردیم چون بشر آن تجلّی اسماء خداست، فی ذاته می­خواهد عمل را تجلّی کند، نشان بدهد و ظاهر کند، پروردگار عالم می­فرماید: مگر ظهور نمی­خواهی؟! مگر نمی­خواهی رؤیت کنی؟! پیش من بیا. «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ». چه می­شود انسان با این حال نگاه کند!

شریک ناپذیری خدا

برای همین است که نبیّ مکرّم، خاتم رسل، محمّد مصطفی(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) به نوع دیگری این را شرح می­دهند، می­فرمایند: «إن اللّه لا یقبل عملا فیه مثقال ذرة من ریاء»[6]. عجیب است! پروردگار عالم عملی را که در آن، مثقالی، ذرّه­ای بوی ریا داشته باشد، قبول نمی­کند. می­گوید: نمی­خواهم، مال خودت. وقتی گفتی ریا، دیگران هم بفهمند، یعنی شریک. خدا شریک­نا­پذیر است، «وحده لا شریک له».

ملّا محسن فیض کاشانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن مرد الهی، چه تعبیر زیبا و قشنگی را بیان فرمودند. فرمودند: فرار از ریا جلوتر برای من تبیین شده است و عقلای عالم می­دانند که باید عمل را برای خدا انجام دهند؛ چون پنج وعده، هر بار دومرتبه در آن فرض الهی، نماز، بیان می­کنند: «أشهد أن لا إله إلّا اللّه وحده لا شریک له».

وقتی عقلای عالم بدانند که خدا شریک­ناپذیر است، معلوم است دیگر در این عمل، خلوص موج می­زند و دیگر ریا ولو به ذرّه­ای، نخواهد بود؛ چون خدا نمی­پذیرد. خدا «لا شریک له» است.

نتیجه عمل برای خدا و دیگران

وجود مقدّس حضرت صادق القول و الفعل، امام جعفر صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) باز به نوع دیگری این را می­فرمایند، می­فرمایند: ذوالجلال و الاکرام فرموده: «مَنْ عَمِلَ لِی وَ لِغَیْرِی»[7] هر کس عملی را هم برای من و هم برای دیگری انجام دهد، یعنی این­طور نیست که اصلاً برای من نبوده، می­دانم برای من بوده، برای من خدا عمل انجام داده، حالا بعدش امکان دارد یک ریایی کرده، امّا من نمی­پذیرم «مَنْ عَمِلَ لِی وَ لِغَیْرِی فَهُوَ لِمَنْ عَمِلَ لَه». این­قدر محکم ایستاده، اجازه نمی­دهد، ولو ذرّه­ای ریا باشد، می­گوید: نه، نمی­پذیرم.

لذا اولیاء می­ترسند تا آخرین لحظات عمرشان بعضی از نکات را بیان کنند. از آیت­الله العظمی ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن أب العرفا، سؤال کردیم: آقا! چرا اولیاء خدا بعضی از مطالب را نمی­گویند و می­روند؟ آیا «زَکَاةُ الْعِلْمِ نَشْرُه»[8] نیست؟! آیا نباید تبیین کنند؟! آیا نباید راه را بگویند؟! آیا نباید مثال بزنند؟! آیا نباید بگویند: ما این­طور کردیم که بعضاً گفته می­شود؟! فرمودند: آن­ها می­ترسند آخر کار عمل را به غیر بفروشند، در حالی که جلوتر یک خریداری داشته، خود خدا و به او دادند. مـگـر این که به آن­ها امر گردد برای تنبّه دیگران، تو این را بگو. اگر امر نشود، ولو یک عملی را اگر بیان کنند، غوغا می­شود و انقلابی در یک فردی به وجود می­آورد، امّا نمی­گویند؛ چون دوست ندارند این عمل برای غیر خدا باشد و شریک قائل شوند. خدا می­گوید: این برای دیگری است، به من ربطی ندارد. مگر امر شود، حالا مِن ناحیه الحجّه است، از نوع دیگر است، نمی­دانیم. آن­ها بلد هستند، ما چه می­دانیم؟! شاید شما جوان­های عزیز که بستر وجودی­تان، آن قلبتان، پاک و آماده است، بفهمید.

لذا پروردگار عالم نمی­فرماید عمل را برای من انجام ندادی، بلکه می­فرماید: «مَنْ عَمِلَ لِی»، منتها بعد « وَ لِغَیْرِی» شد، «فَهُوَ لِمَنْ عَمِلَ لَه» نمی­پذیرم، می­گویم: آن عمل برای آن کسی باشد که برای او قرار دادی، آن را نمی­خرم. باید صافی صافی، خالص خالص، مخصوص به من باشد! این­طور پروردگار عالم عمل را می­خرد و آن­وقت در آن عمل شریک می­شود و می­فرماید: «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ». این «أَنَا خَیْرُ شَرِیکٍ» برای موقعی است که واقعاً هیچی در آن نباشد جز پروردگار عالم. پس در این تأمّل کنید. اولیاء خدا این­طور هستند.

آمادگی جهت ورود به ضیافت الهی

به فضل الهی در هفته آینده، نکاتی را برای ورود به ماه مبارک رمضان عرض می­کنم. اگر این­ مطالب را عمل کنیم، آن موقع می­فهمیم. گرچه عرض کردیم باید در رجب المرجّب شستشوی گناهان می­کردیم و در این ماه شعبان لباس تقوا می­پوشیدیم؛ چون می­خواهیم مهمانی برویم.

عرض کردم اگر شما را به مهمانی دعوت کنند و کارت عروسی بدهند، با لباس کثیف نمی­روید. تمثیل زدم کسی که مکانیک باشد با آن لباس روغنی نمی­رود. اوّل به منزل می­رود استحمام می­کند و لباس درخور آن مجلس می­پوشد.

«دُعِیتُمْ فِیهِ إِلَى ضِیَافَةِ اللَّهِ»[9] جدّی یک نگاهی کنیم ببینیم برای مهمانی خدا آماده هستیم یا نه. من بیچاره نگاه که می­­کنم می­بینم از گناه که خارج نشدم هیچ، بلکه برعکس اضافه هم شده. شستشوی گناهان در رجب المرجّب است، حالا می­خواهیم لباس تقوا را بپوشیم و در مهمانی خدا برویم.

آن مهمانی که بیان می­کنند: «وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَة» خواب شما هم عبادت است، «أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیح» نفس نفس می­زنی بدون این که حتّی ذکری بگویی خودش ذکر خداست. راجع به هیچ ماهی نداریم این­گونه بیان کنند. گرچه اولیاء گفته­اند: آغاز مهمانی خدا ماه مبارک رمضان است، امّا وقتی کسی در این مهمانی وارد شد دیگر پروردگارعالم خودش اجازه خروج نمی­دهد. بنده هم که از خدا خواسته است و هر نفسی که می­زند تسبیح می­شود، انفاس قدسی اولیاء خدا (که این­ها باعث می­شود عذاب هم برداشته شود)، همه این­ها به برکت این است که آن­ها تمرین کردند، ممارست نشان دادند و رفتند به جایی که دیگر خود ندیدند.

لحظه سقوط انسان

بارها گفته­ام، این مطلب را هر روز مرور کنید، تکرار این مطلب نه تنها ملال آور نیست، بلکه سودبخش است و آن این که هر کس ولو به لحظه­ای تصوّر کند کسی شده است، همان لحظه، لحظه سقوط اوست. این مطلب را بنویس، زیر میز کارت یا در دفتر تلفنت قرار بده و مدام نگاه کن.

اگر کسی فکر کند من دیگر مشهور شدم یا من دیگر عالم شدم، من دیگر چنین شدم، همان لحظه سقوط کرده و خودش نفهمیده. ریاکاران عالم این­طور هستند، امّا مخلصین عالم عملی را نمی­بینند که تصوّر کنند کسی شده­اند؛ چون عمل برای خداست، اصلاً عملی را نمی­بینند.

عرض کردیم هر کس ولو به لحظه­ای تصــوّر کند، معلوم است کسی نیست، بلکه تصوّر و تخیّل است و فکر می­کند که کسی شده است، امّا مخلصین عالم، آن­ها که از ریا بدورند، اصلاً عمل خودشان را نمی­بینند که بخواهند فکر کنند کسی شده­اند، برای همین این اعمال را مفت نمی­فروشند. برای همین عاقلند، کیّاسند، می­فهمند، فقط عمل را به کسی می­دهند که او عیارش را بالا ببرد، به یک به به و چه چه دنیوی عمل را نمی­فروشند که گرفتار شوند. مگر این­ها به تعبیری که بزرگان می­گویند، خر یا بدتر از او هستند که بخواهند عمل را به یک انسان بفروشند.

اگر از این حال معامله با خدا آگاه شدیم و فهمیدیم «أنا خیر شریک» یعنی چه، طبیعی است دیگر دائم مواظبت و مراقبت می­کنیم.

درددلی با صاحب لیالی قدر

این روزهای آخر ماه شعبان المعظم، بخواهیم آن چیزهایی را که در همین صلوات شعبانیه بیان می­کنیم داشته باشیم که پیامبر قیام و قعودش و شب خیزیش و روزش آن گونه بود. از خدا بخواهیم که ما را هم مواظبت کند که حداقل این روزهای آخر برای مهمانی آماده شویم. از آقاجان و امام زمان بخواهیم ما را یاری کند و دست ما را بگیرد و در این وادی ببرد، این خیلی مهم است.

آقاجان! ماه مبارک و لیالی قدرش دارد می­آید، شما باید مقدّرات ما را امضا کنی، چه می­دانیم چه می­شود، آیا اصلاً ما در ماه مبارک رمضان وارد می­شویم؟ خیلی از افراد تا آخرین روز ماه شعبان هم زنده­اند، اگر زنده بودیم، برویم بهشت زهرا ببینیم کسانی را که می­آورند، جوان هستند، نه این که پیر باشند، معلوم نمی­کند.

عزیزم! اگر در شب قدر گذشته، مقدّرات را نوشته باشند که دیگر عمر این تمام است، یک موقع می­بینی که دیگر به ماه مبارک هم نمی­رسیم. از آقاجان بخواهیم عنایت کند و بزرگواری کند؛ چون همه چیز به ید قدرت خلیفه الله است که ما زنده باشیم و ماه مبارک و لیالی قدر را درک کنیم، انسان شویم، آدم شویم و مقام انسانیّت پیدا کنیم.

«السلام علیک یا بقیه اللّه»

آقاجان! دست من و دامان تو. چه بگویم، از اعمال زشتم، از وضع روحی ام، خسته­ام. ای شفا بخش! شفا بده. شما که خلّص همه انبیاء و معصومین هستی، چون عیسی بن مریم مرا شفا بده. وضعم خراب است عنایت کن. بیچاره شدم گرفتار نفس امّاره­ام، به خودت قسم ،می­خواهم از این حال بد بیرون بیایم، می­خواهم از نفس امّاره دست بردارم امّا دیگر نمی­توانم و قدرتش را ندارم.

دیدید یک مریضی این­قدر مریض می­شود که گاهی دیگر قدرت ندارد حتّی بلند شود و قرصش را بخورد، زیر بغلش را می­گیرند، او را بلند می­کنند و دارویش را به او می­دهند. آقاجان! دیگر قدرت ندارم. آقاجان! به جان خودت خیلی مریضم. آقاجان! دارم از دست می­روم، نفس­های آخرم است، نمی­خواهی به من دارو بدهی؟ اگر با دست مبارک شما دارو به من داده شود چه می­شود؟ اکسیر حیات بخش است.

خسته­ام، نا ندارم، افتاده شدم، گناه بدجور مرا زمین گیر کرده، فدایت شوم، دلشکسته شدم، دیگر دنبال اشتباه­ها نمی­گردم، ماه شعبان هم که دارد می­رود، من بدبخت چه کنم؟ با کدام آمادگی وارد ماه مبارک رمضان شوم؟ اگر بناست وارد شوم و جانم گرفته نشود، خودت دستم را بگیر.