معرفت النفس

درس اخلاق

حضرت آیت الله دکتر روح الله قرهی

تدوین:

گروه علمی حضرت نرجس خاتون

وابسته به حوزه علمیّه امام مهدی

www.emammahdy.com

کنترل نفس

مردان الهی و انسان­های پاک، دائم به دنبال اهداف والا هستند، امّا هدف آن­ها دنیا نیست. بعضی تصوّر می­کنند مراتب انسانیّت به این است که به صورت ظاهر در دنیا رشد و نمو کنند امّا آن­ها که مقام انسانیّت را فهمیدند و شناختند، هدفشان رسیدن به مقام انسانیّت است.

سلطان العارفین، آیت­الله ملّا فتحعلی سلطان­آبادی عظیم­الشّأن(اعلی اللّه مقامه الشّریف) - آن که علم غیب می­دانست و در جوانی به حاج شیخ فضل­الله نوری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیان کرد: نکند تو همان شیخ شهید ما هستی که در تهران او را به دار می­زنند. آن کسی که نامه بسته شده را می­خواند و حتّی بیان می­فرمود کجاهای آن خط­خوردگی دارد - تعبیر بسیار عالی و زیبایی دارد، ایشان می­فرماید: تمام همّ و غمّ مردان الهی در رسیدن به مقام انسانیّت این است که موّفق شوند نفس خود را کنترل کنند.

آن بهجت­القلوب، آیت­الله العظمی بهجت(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیان می­کردند: ایشان به شاگردان خود می­فرمود: کنترل نفس کنید، آن­گاه مراحل رسیدن به مقامات بالای عرفانی من ناحیه الله برای شما خواهد آمد.

همین طور ایشان می­فرمودند: اگر کسی اعضا و جوارح خود مثلاً چشم را کنترل کند نه تنها موّفق به دیدار آقاجانمان، امام زمان(روحی له الفدا) می­شود، بلکه من تضمین می­کنم آقاجان به دیدن او می­آید؛ چون چشم گناه­بین هیچ وقت امام زمان­ بین نخواهد شد.

مجاهده علمی

تعابیری که بزرگان ما، عرفای عظیم­الشّأن و اولیاء خدا بیان می­فرمایند، حسب روایات شریفه است. وجود مقدّس مولی­الموالی، امیرالمؤمنین، اسدالله الغالب، علی بن ابیطالب(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: «ذِروَهُ الغَایَاتِ لَا یَنَالُهَا إلّا ذَوِوا التَّهذِیبِ وَ المُجَاهِدَاتِ»^[1] به اوج آن غایات و اهداف نمی­رسند مگر آن کسانی که در راه تهذیب نفس خود تلاش­ها می­کنند.

یعنی در راه رسیدن به اوج اهداف یعنی خلیفه الله شدن و انسان شدن، مجاهده لازم است. همین طور نفس امّاره را رها نکنیم. عنوان «إلّا ذَوِوا التَّهذِیبِ وَ المُجَاهِدَاتِ» نکته­ای بسیار عالی است.

مجاهده با نفس - که همیشه شنیدیم - یعنی اگر یک لحظه غفلت کردیم تمام است. اگر تصوّر کردیم با دو تا نماز و عبادت ظاهری به جایی می­رسیم محال است. حتماً نیاز به مجاهده است و این مجاهده یک راه دارد؛ باید مجاهده علمی باشد.

ملّای نراقی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن کسی که خود متخلّق به اخلاق الهی بود، می­فرمایند: وقتی می­خواهی متخلّق به اخلاق الهی شوی، اگر تهذیب از راه علمی نباشد، نفس دون تو را فریب می­دهد و به زهدهای بیجا دچار می­شوی.

لذا عزیزان من! دختران گرامی! پسران عزیزم! راه مجاهده فقط و فقط تهذیب علمی است؛ یعنی آن­طور که علمای ربّانی و دین بما هو دین بیان کرده است که اگر غیر از این شود خدای ناکرده زهدهای بیجا انسان را به جایی می­رساند که برعکس به جای این که متخلّق به اخلاق الهی شود، نمی­داند چه کند، یک مواقعی خسته می­شود و به تعبیر عامیانه وسط راه می­برد. برای همین تهذیب هم باید علمی باشد.

رابطه علم و تهذیب

این روایت شریفه را ببینید، چقدر زیبا مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) می­فرمایند: «کُلَّمَا زادَ عِلمُ الرَّجُلِ زَادَت عِنَایَتُهُ بِنَفسِهِ»[2] هرچه علم انسان اضافه شود، اهتمام او به نفسش بیشتر می­شود.

علمای حقیقی می­دانند چگونه نفس خودشان را کنترل کنند. آن­ها می­دانند چه راهی را بروند که به تعبیر عوام­النّاسی نه سیخ بسوزد و نه کباب، نه افراط کنند و نه تفریط. این خیلی مهم است که کدام زهد الهی می­شود و کدام زهد حالت رهبانیّت پیدا می­کند که در دین بیان می­فرمایند: «لَا رُهبَانِیَهَ فِی الإسلَام»^[3].

عزیز دلم! راه فقط این است که انسان به علم مجهّز شود. البته می­دانید علم با سواد دو چیز است. این­ها که ما می­خوانیم ولو فقه و اصول و هر آنچه که شما در رشته­های تحصیلی خود می­خوانید، همه سوده و سیاهی­هاست، سواد است، امّا علم بما هو علم چیز دیگری است. آن علم تازه عامل می­شود که انسان بفهمد چگونه به تهذیب نفس خود بپردازد، نه این که منظور این باشد که اگر کسی مثلاً فوق دیپلم گرفت بهتر از انسان دیپلمه می­داند، اگر لیسانس گرفت بهتر از فوق دیپلم می­داند، اگر فوق لیسانس گرفت بهتر از لیسانس می­داند و دکتری گرفت بهتر می­داند، بلکه منظور آن علم حقیقی است.

لذا تعبیر مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) را ببینید: «کُلَّمَا زادَ عِلمُ رَجُلٍ زادَ عِنایَتُهُ بِنَفسِه وَ بَذَلَ فِی رِیاضَتِها وَ صَلَاحِهَا جُهدَه»، خیلی عجیب است، هر چه علم او اضافه می­شود، توان خود را در راه تربیت و اصلاح نفس به کار می­گیرد، راه علمی آن را می­فهمد.

سپاه انسی ابلیس

لذا امام راحل(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن امام العارفین، در درس اخلاق خود در سال 41 می­فرمودند: اگر کسی جدّی می­خواهد متخلّق به اخلاق الهی شود، باید ببیند علمای ربّانی کدام راه را رفتند؛ چون آن­ها متّصل هستند و همان راه، راه علمی و حقیقی است و الّا وسواس الخنّاس یک موقعی من و شما را به عنوان این که می­خواهیم تهذیب نفس کنیم، فریب می­دهد و به زهدهای بیجا وا می­دارد.

روزی محضر مبارک آیت­الله بهاء­الدّینی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) که خدایش بیامرزد بودیم، فرمودند: سپاه انسی ابلیس ملعون کثیر است. در هوا به دنبال این­ها نگردید بلکه در خود زمین از خود انسان­ها بگردید که این­ها سپاه ابلیسند، «الّذِی یُوَسوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الجِنَّهِ وَ النَّاسِ»^[4].

گاهی برای این که من و شما را منحرف کنند و به زهدهای بیجا بیندازند، می­گویند: یابن الحسن بگو، عشق به آقاجان امام زمان داشته باش امّا چه کار داری که انقلاب و نظام مقدّس جمهوری اسلامی چیست! یک گوشه با آقاجان خلوت کن، یابن الحسن یابن الحسن بگو.

عزیز دلم! اگر راه علمی صحیح را که از طرف علماء ربّانی به ما نشان داده شده نرویم، وسواس الخنّاس که سپاه او برای امثال ما از انسان­ها است، ما را می­برد.

لذا عجب تعبیری مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) می­فرمایند. باید این نفس را بشناسیم و برای همین است که ما این قدر به آن می­پردازیم و به فضل الهی اواخر مقدّمات نفس هستیم و ورود به این پیدا می­کنیم ­که چگونه باید این مطالب را انجام دهیم. علّت این ­که بحث را به صورت یک بحث علمی پیش بردم که علمای ربّانی این طور بیان کردند و من ناقل سخنان آن بزرگان هستم، این است که بدانیم آن­ها چگونه راه را رفتند و ما اگر راه آن بزرگواران را برویم برنده­ایم.

راه تهذیب صحیح

خدا مرحوم آشیخ اسماعیل دولابی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) را رحمت کند. ایشان به نقل از آیت­الله انصاری همدانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می­فرمودند: این «إهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیم»[5] که در نماز می­گویید، فقط آن صراطی مستقیم است که انسان را در تهذیب صحیح قرار بدهد و مصداق صراط مستقیم را امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) بیان می­کنند.

راهی­ که ما را به غلط می­ا­ندازد، عدّه­ای را به افراط می­کشاند و عدّه­ای را به تفریط می­اندازد که می­گویند «قلبت پاک باشد هر کاری خواستی بکن» و یک عدّه هم این وسط ندانند چه کنند، طوری که حتّی از عبادت خسته شوند، صراط مستقیم نیست. راه صحیح، راه علما و بزرگان است.

لذا از لبان مبارک آن مرد عارف الهی، علّامه آسیّد محمّدحسین حسینی تهرانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) شنیدم، فرمودند: یک موقعی من کسی را در نجف خیلی دوست داشتم، او را به کربلا محضر آسیّد هاشم حدّاد(اعلی اللّه مقامه الشّریف) آوردم، گفتم: آقا! امشب می­خواهم ایشان هم باشد. آقا از من مکدّر شدند ولی چیزی نگفتند. آن شب آقا نکاتی را بیان کردند ولی در سطح خیلی پایین­تری از آن مطالبی که شب­هایی که خودمان با عدّه­ای خلوت داشتیم، بود.

دو روز بعد این رفیقم را دیدم، به من گفت: فلانی! وقت شریف خود را رها کردی دنبال یک آدم عادی­ که اهل علم و فقیه هم نیست می­روی[6].

علّامه تهرانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرمودند: فهمیدم اخم آسیّد هاشم، آن آقای بزرگوار به من برای چه بود و چرا آن شب سطح مطالب را خیلی بالا نبرده بود که نکات عرفانی بیان کند. به تعبیر ما فتیله را پایین کشیده بود.

پس ظرف وجودی افراد متفاوت است. علّامه(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرمودند: بعد که خدمت آقا رسیدم بیان فرموده بودند: آسید محمّد حسین می­دانی او چه می­خواهد؟ او فکر می­کرد اینجا می­آید، من یک اجی مجی می­گویم و او طی­الارضی می­کند، او نمی­فهمد که راه باید از طریق تهذیب نفس جلو برود نه با اذکار، او پیش خود گفته است: این چه دارد می­گوید؟! او که حرف­های سطح پایین می­زند، خوب این حرف­ها را خودم هم بلدم.

نکته مهم، گفتن همین خودم هست. همان کد اساسی هر کسی ولو به لحظه­ای تصوّر کند کسی شده است همان لحظه، لحظه سقوط اوست. لذا انسان بداند که باید اهتمام به این نفس ببندد و بداند چگونه این کار را انجام دهد.

افضل سیاسات

اگر کسی بخواهد سیّاس کیاس شود مثل آیت­الله شاه­آبادی و آیت­الله شهید مدّرس(اعلی اللّه مقامهما الشّریف) و ... یعنی در سیاست موفّق شود، باید اوّلین سیاست را به نفس قرار دهد.

با دوستان و اساتید دانشگاه که خدمتشان هستیم، مباحثه­ای در رابطه با شذرات­المعارف آیت­الله شاه­آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) داریم. شذرات­المعارف، مبانی حکومت الهی را تشریح می­کند و کتاب ولایت فقیه امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بر اساس شذرات المعارف آیت­الله شاه­آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) است.

آیت­الله العظمی شاه­آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می­فرمایند: اگر کسی بخواهد موفّق شود که بداند سیاست عالم چیست، باید در سیاست تهذیب نفس همان­گونه که پروردگارعالم و پیامبر و ائمّه معصومین(علیهم صلوات المصلّین) بیان کرده­اند، عمل کند.

مولی­الموالی(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: «سِیَاسَهُ النَّفسِ أفضَلُ السِّیَاسَهِ»^[7].

یکی از اولیاء خدا بیان می­فرمود: به بعضی از سیاسیون گفته­ام: می­دانید شما چرا در بعضی از مسائل سیاسی خود لنگ می­زنید و یکدفعه چپ می­کنید و راه را بلد نیستید؟ برای این که قبل از ورود به سیاست، سیاست نفس نکرده­اید.

عزیز دلم! بدان آن کسی که قبل از ورود به هر کاری سیاست نفس نکند، یک زمانی چپ می­کند.

آیت­الله محمّد حسن مولوی قندهاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن کنز خفی الهی، شاگرد مبرّز آیت­الله آسیّد­ابوالحسن اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) - که از ناحیه امام زمان(روحی له الفدا) توقیع دارند - بودند. آسیّد­ابوالحسن اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرموده بودند: خلّص من آشیخ محمّد حسن است. آن­ها در زمان آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) با هم بودند.

در آن زمان چون بعضی عرفان را درک نمی­کردند و اوضاع به هم ریخته بود، آیت­الله آسیّد­ابوالحسن اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرموده بودند که درس خود را تعطیل کنند و به آیت­الله آسیّد محمّد اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) هم با این که از شاگردان خود ایشان بودند، فرمودند: صلاح نیست در نجف بمانید و باید بروید - ایشان هم به مسقط که اطراف بود رفتند و به آیت­الله مسقطی معروف شدند -

خیلی ها از این جریان ناراحت بودند که چرا ایشان اینطور گفتند. آیت­الله مولوی قندهاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرمودند در همان زمان­ها بود که یک مرتبه وقتی خدمت آیت­الله آسیّد­ابوالحسن(اعلی اللّه مقامه الشّریف) رسیدیم، ایشان فرمودند: نگاه به درب خانه آسیّد علی آقای ما (آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف))، حوائج انسان را برآورده می­کند. من تعجّب کردم، گفتم: آقا! پس چرا شما گفتید ایشان درس خود را تعطیل کنند و آسید محمّد را هم تبعید کردید؟ فرمودند: برای حفظ خود آقای قاضی این کار را کردم.

آیت­الله مولوی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیان کردند: وقتی این طور شد ارادت من به آقای قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیشتر شد و محضر ایشان رفتم، گفتم: آقا! می­دانید که آسیّدابوالحسن در مورد شما این گونه فرموده است؟

فرمودند: به قدری آیت­الله آسیدابوالحسن بر من ولایت دارد که اگر بگوید درس و بحث و همه چیز را تعطیل کن و به ایران برگرد، من برمی­گردم؛ چون ایشان در سیاست الهی قرار دارد و من قبل از این که شما بیایید بگویید، فهمیده بودم که ایشان صلاح من را می­خواهد. آیت­الله آسیدابوالحسن اصفهانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در تهذیب نفس، اوج مطالب را گرفته­اند.

آیت­الله مولوی قندهاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرمودند: بعد آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به من فرمودند: آشیخ محمّدحسن! به خدا قسم اگر کسی عمر خود را بگذارد برای این که نفس خود را سیاست کند می­ارزد، بعد از آن پروردگارعالم این سینه را پر از علم می­کند.

خدا گواه است ما حوصله نداریم. الآن رفقایی که آن روز در محضر آیت­الله مولوی قندهاری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) با هم بودیم و این مطالب را می­شنیدیم، هستند. ایشان تعریف می­کردند: آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به ما گفت: می­دانید من طوری شعر عربی می­گویم که خود عرب­ها نمی­توانند مثل آن را بگویند – واقعاً وقتی شعر­های آیت­الله قاضی را جلوی شعرای عرب می­گذاشتی، می­گفتند: این فرد از شعرای بزرگ عرب است که مثلاً صد سال پیش زندگی می­کرده است- می­دانید این از کجا آمده است؟ فقط از سیاست نفس به وجود آمده است.

بعد قسم خورده و فرموده بودند: به خدا قسم، من شعر فارسی هم بلد نبودم، چه برسد بخواهم شعر عربی بگویم، امّا عنایت آقاجانمان را به واسطه این که سیاست نفس کردم، دیدم.

ایشان فرمودند: یک عمر لازم است تا انسان سیاست نفس کند.

ما زود خسته می­شویم. به خدا قسم، اگر این بحث نفس را انسان همین طور ادامه دهد و اصلاً هیچ بحثی غیر از بحث نفس نکند ارزش دارد. چه شد که اولیاء این طور شدند؟ چه شد که آیت­الله بهجت(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن بهجت­القلوب شد؟ او هم مثل من و تو یک انسان بود، تعبیر خودشان است، می­فرمودند: مدام می­گویند شما چه کردی؟ من کاری نکردم، هیچ هم نشدم، من محمّد تقی بهجت روستایی بودم از همین فومن. اگر شما فکر می­کنید من به جایی رسیدم، به خاطر کنترل نفس امّاره و سیاست نفس است - البته ایشان این طور بودند ولی شکسته نفسی می­فرمودند -

نگوییم چه شد که این بزرگان به اینجا رسیدند؟! می­دانستند که عمده کنترل نفس و سیاست نفس است. چه شد که امام آن سیاستمدار بزرگ شد؟ کدام دانشکده و دانشگاه سیاسی درس خوانده بود؟ سیاست نفس کرد.

سیاست یا مکر

مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) چه زیبا بیان فرمودند: «سِیَاسَهُ النَّفسِ أفضَلُ السِّیَاسَهِ». افضل باب افعل التفضیل است، به قول ما طلبه­ها دیگر برتر از این نیست و اگر این کار را انجام دهی دیگر تمام است. این که سیاسیون ما گاهی چپ می­کنند برای این است که نفهمیدند باید اوّل سیاست نفس می­کردند و بعد از آن وارد این مسأله می­شدند و إلّا سیاست که خوب است.

آیت­الله العظمی شاه­آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در شذرات می­فرمایند: اصل سیاست خوب است، نگذارید بعضی سیاست را خراب کنند و بگویند بعضی سیاسی­کاری و سیاسی­بازی می­کنند - الله اکبر! گویی آیت­الله العظمی شاه­آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) این را برای امروز من و تو گفته است، به کتاب شذرات المعارف ایشان مراجعه کنید و ببینید - می­فرماید: اگر کسی این حرف را زد، نگذارید؛ چون آن­ها مکر و حیله است ولی اصل سیاست لفظ خوبی است.

ما معمولاً می­گوییم رها کن این­ها سیاست­بازی وسیاست­کاری می کنند، ایشان می­گویند: نگذارید این طور بگویند، تا کسی را دیدید این­طور بیان کرد، بگویید نه آقا سیاست­بازی نیست، مکر است.

ببینید اولیاء الهی چقدر تیز هستند. «المُؤمِنُ کَیِّس»^[8] زیرکند، می­فهمند و دام­ها را می­بینند. عزیز دلم! وقتی تهذیب نفس و مجاهده با نفس کردند، بهتر از همه می­فهمند. هوشیار، بینا، بصیر و دقیق می­شوند. مراقب و مواظب هستند.

به خدا قسم ما فکر می­کنیم زهّاد، اولیاء و عرفای ما فقط یک گوشه می­نشینند و مثلاً می­گویند: «سبّوح قدّوس ربّ الملائکه و الرّوح»، تسبیحی به دست می­گیرند و ذکر می­گویند! در حالی که آن­ها به عالم مسلّطند و می­دانند چه خبر است. آن­ها سیّاس کیّاسند، برای این که به این نفس پرداختند.

سیاست نفس

بگذارید سیاست نفس را کمی توضیح دهم، سیاست نفس یعنی این که به نفس خودت بپردازی، معایب آن را دربیاوری و سعی کنی درمان کنی، آن هم درمان علمی. وقتی این­طور شد، عامل می­شود که ننگ و عار از تو دور شود.

این که بعضی متأسفانه چپ می­کنند برای این است که حقیقتاً علمی نفهمیدند چه کار باید کنند.

تهذیب علمی به این معنا نیست که انسان برود دو کتاب علمی بخواند، بلکه حقیقتاً بداند باید مبارزه با نفس کند و زانوی تلمّذ محضر علمای ربّانی مثل آیت­الله العظمی بهاء الدینی، آیت_­الله العظمی بهجت، آیت­الله العظمی اراکی، آیت­الله العظمی مرعشی نجفی(اعلی اللّه مقامهم الشّریف) و ... بزند.

به به! چه بزرگانی! خدا گواه است این­ها نورهایی بودند که وقتی آن­ها را از دست می­دهیم تازه می­فهمیم چه خبر است و حسرت می­خوریم که مفت از دست داده­ایم. انسان معمولاً همین­طور است، حواسش نیست گنج و درّ گرانبها در دست خودش است ولی نمی­فهمد.

این بزرگان، این صاحب نفسان که برای ما شکّی نیست که مرتبط با آقا امام زمان بودند منتها مرتبطینی که هیچ نمی­گفتند، دکّان و بازار راه نمی­انداختند، مرتبطین حقیقی بودند. مثل امام العارفین، آقای معلّم عارف دامغانی، آیت­الله مولوی قندهاری، آن کنز خفی(اعلی اللّه مقامهم الشّریف) که محضر مبارکشان می­رسیدیم. نمی­دانید این بزرگان چه اعجوبه­ای بودند. به کسی اجازه نمی­دادند خلوتشان را به هم بزند، چه رسد به این که دکّان و بازار درست کنند. عزیز دلم! اینان اهل حال حقیقی بودند.

سرباز مهذّب

آن­هایی که شک می­کنند، بدانید راه تهذیب درست و صحیح را نفهمیدند. به این روایت شریف، خوب دقّت کنید، آن را به ذهن خود بسپارید و روی آن تأمّل کنید. کلمات حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین) قصار امّا پر از معنا و محتوا است، غوغایی است.

مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) می­فرمایند: «اِشْتِغالُکَ بِمَعایِبِ نَفْسِکَ یَکفیکَ العارَ»^[9] پرداختن تو به معایب نفست باعث می­شود ننگ و عار از تو دور شود.

عزیز دلم! اگر مشغول به این شوی که معایب نفس خود را پیدا کنی، رفع این معایب تو را اوج می­دهد، بالا می­برد و از عار دور می­کند.

این­جاست که معنای این فرمایش آیت­الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به آیت­الله مولوی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) که می­ارزد انسان یک عمر فقط سیاست نفس کند، معلوم می­شود؛ چون در این صورت انسان به ننگ دچار نمی­شود. مَثل چنین شخصی همان می­شود که گاهی وعّاظ در ختم­ها برای بعضی می­گویند: «عاشَ سَعِیداً و ماتَ سَعِیداً». وقتی بدون عار زندگی کردی «عاشَ سَعِیدا» است و طبیعی است که آخر این زندگی هم «ماتَ سَعِیداً» می­شود.

عیبی ندارد بگذار بیان کنم هر چه بادا باد، هر کسی هرچه می­خواهد تصوّر کند، اشکال ندارد، عزیز دلم! می­دانی اگر مدام در کتاب فرو بروی و درس بخوانی، روزی ده، بیست ساعت مطالعه کنی امّا به تهذیب نفس نپردازی چه می­شود؟ نمی­خواهم بگویم درس نخوان، اشتباه نشود، اتّفاقاً شما که تهذیب نفس می­کنید باید بهتر از همه هم درس بخوانید. چشم امید آقاجانمان، امام زمان به شماست. چشم نایب او، امام المسلمین، رهبر عظیم­الشّأنمان به شما جوان­ها است. «لَیسَ لِلإنسانَ إلّا ما سَعی»^[10] این قاعده است و ذوالجلال و الاکرام این قاعده نظمیه­ای را داده است، شما هم با تلاش خود به جایی می­رسید امّا وقتی تهذیب نفس نکردی احساس می­کنی کسی شدی و آن موقع است که ننگ­ها شروع می­شود. فوق دکترا، مجتهد، فیلسوف و... بشو، خوب حالا که شدی چه شد؟! آن موقع تازه مدّعی می­شوی و عارها نمایان می­شود.

برای همین باید به تهذیب نفس خیلی اهمیّت بدهیم، شوخی نیست، باور کنیم باید جدّی بگیریم، مهم این باور است. به خدا قسم! این کلام اولیاء خداست از من نیست، شاید من هم متوجّه نشوم، وقتی آقا جانمان، امام زمان(روحی له الفدا) بیایند، آیا فکر می­کنید نیاز به این علم من و شما دارند؟! ایشان خود مرکز علم هستند.

آقاجان نیاز به سرباز مهذّب دارند نه فلان دانشمند و فیلسوف. این­ها برای تا قبل از ظهور است. همه چیز در دست خود آقاست، خبر نداریم!

بیان کردیم مرحوم حاج آقای حلوایی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) فرمودند: موقعی که بیسیم آمده بود، اوّلین بیسیم­هایی که به کلانتری­ها داده بودند بزرگ بود. یک مرتبه با آیت­الله ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بودیم، صدای بیسیم آمد، آقا پرسیدند: این چیست؟ - آقا معمولاً سرشان پایین بود و اصلاً از این چیزها سؤال نمی­کردند - گفتند: آقا به این بیسیم می­گویند، کلانتری­ها با این­ها با هم در ارتباطند، به پاسبان­ها می­دهند که راپورت بدهند آن جا چه خبر است، این­ها هم از این طرف گزارش بدهند که چه خبر است.

فرمودند: عجب! بیسیم است؟ از این­ها کوچکش هم دست مردم می­آید، گفتند: نه آقا! این­طور نیست که کوچکش باشد، فقط برای پاسبان­هاست که با کلانتری در ارتباط باشند. فرمودند: بله می­دانم ولی کوچکش هم می­آید. آن­ها با خود گفتند: آقا چه می­داند، بنده خدا یک عارفی که کنج حجره­ای بزرگ شده و حالا هم مطالبی دارد، چه می­فهمد این­ها چیست! گفتند: بله آقا حرف شما درست است.

مرحوم حاج آقا حلوایی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) گفت: آقا سرشان را بالا آوردند و فرمودند: بله من درست می­گویم. یعنی آقا فرمودند که من می­دانم تو می­خواهی مثلاً حالتی که مرا از سر خود باز کنی، این­طور می­گویی و فرمایش آقا معنای دیگری هم داشت که من برداشت کردم یعنی من درست می­گویم، در آینده می­فهمی.

مرحوم حاج آقا حلوایی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیان فرمودند: بعدها که موبایل آمد، ما هم فهمیدیم منظور ایشان چه بوده است؟ از شما سؤال می­کنم، مگر این مرد الهی درس خوانده بود؟ مگر الکترونیک خوانده بود؟ مگر می­دانست این ابزارها چیست؟

من خودم از آیت­الله العظمی ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) سؤال کردم: آقا این چیست که بیان می­کردند؟ خندیدند و فرمودند: «من الحجه، من الحجه». بعد هم اشاره کردند که دیگر حرف نزن.

عزیز من! حضرت حجّت(روحی له الفدا) که به این علم­های من و تو نیاز ندارند ولی به سرباز مهذّب نیاز دارند.

من نمی­گویم درس نخوانیم، این نظام مقدّس مقدّمه حکومت جهانی آقاجانمان است ما باید تا قبل از ظهور آقا خوب درس بخوانیم و جلو برویم و به همه این به صورت ظاهر علوم، سوادها مسلّط شویم امّا زمانی که آقا بیایند فقط به سرباز مهذّب نیاز دارند. نکند طوری شود که خدای ناکرده درس خواندن به جای تهذیب نفس عامل عار برای ما شود.

احساس پشتیبانی و عنایت حضرت

لذا باید خیلی مراقبه نفس کنیم و یک راه موفّقیت در این مراقبه که مدام می­گویم، صحبت هر شب با امام زمان است. بزرگواران! به خود آقا قسم این را تمرین کنید، نتیجه­اش را می­بینید. عزیزان من! جوان­های عزیز! بعضی از شما جوان­ها تمرین کردید و به من گفتید، بعضی از دانشجوها و طلبه­هایی که چندین سال است در درس اخلاق شرکت می­کنند بیان کرده­اند.

هر شب با آقاجان، امام زمان حرف بزن. به آقا بگو: من تهذیب نفس را بلد نیستم یک موقع اشتباه نروم. آقاجان! خودتان کمک کنید، عنایت کنید. آقاجان! اگر من بدون ولیّ حرکت کنم به بیراهه می­افتم، دست مرا بگیرید. در زمان غیبت شما به ما گفتند به ولی فقیه و علمای ربّانی مراجعه کنید، ما مراجعه کردیم ولی باز عنایت شما را لازم داریم.

عزیزان من! این را مدام تکرار می­کنم هر شب قبل از خواب به تعبیری وقتی مسواک هم زدی و می­خواهی بخوابی از همسرت جدا شو، در خوابگاه از هم اتاقی خود جدا شو، چراغ که خاموش شد با آقاجان حرف بزن. اگر هر شب موفّق شدی یعنی روز تو هم خوب بوده است، به خودشان قسم به یک سال نمی­کشد نتیجه­اش را می­بینی.

اوایل آدم می­گوید: اصلاً نمی­توانم با آقاجان حرفی بزنم ولی بعضی از جوان­ها می­آیند و می­گویند: آقا! شما می­گویید دو، سه دقیقه، گاهی این­قدر با آقاجان حرف می­زنم که یکدفعه می­بینم ده دقیقه، یک­ربع ، بیست دقیقه دارم با آقاجان حرف می­زنم. خود حضرت عنایت می­کنند و حرف زدن را یادمان می­دهند.

یابن الحسن! آقاجان! ایّام ربیع­المولود و آغاز امامت شماست، آقا به ما عیدی بدهید، حرف زدن با خودتان را یادمان بدهید، آقاجان ما را موفّق کنید هر شب با شما حرف بزنیم.

آقا معلّم دامغانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) آن کسی است که هر وقت امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) دلتنگ می­شدند، به حاج سیّد احمد آقا(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می­فرمودند: ببینید می­توانند لطف کنند و بیایند. گاهی من محضرشان به دامغان می­رفتم یا ایشان تهران می­آمدند و توفیق داشتم خدمتشان باشم. ایشان نکته خیلی قشنگی دارند، فرمودند: به قدری آقاجان این حرف زدن­ها را دوست دارد که وقتی عادت کنیم با آقاجان حرف بزنیم دیگر از آنجا به بعد هر جا می­رویم پشتیبانی و عنایت حضرت را به خود حس می­کنیم.

جوان­های عزیز! به خود حضرت قسم، آن بزرگانی که آقا را دیدند، می­گویند: آقا به خصوص جوان­ را دوست دارد، دوست دارد جوان­ها با او حرف بزنند. من احساس می­کنم آقا می­فرمایند: من تنها هستم و دوست دارم جوان­ها، محبّین، شیعیان با من حرف بزنند. یک مرتبه­ این موضوع را به خدمت آن عارف بزرگوار، آقا معلّم(اعلی اللّه مقامه الشّریف) گفتم، ایشان گریه کردند، احساس کردم با گریه­شان این را تأیید فرمودند.

شب­ها با آقا حرف بزنیم، بگوییم آقا! حال مرا ببینید، روز مرا ببینید بر من چه گذشت، آقاجان! چه کنم آدم شوم، آقاجان! چه کنم من هم بتوانم سرباز شما شوم. جوان­های عزیز! مدام تکرار می­کنم به خودشان قسم خیلی دوست دارند با ایشان حرف بزنیم، کیف می­کنند و لذّت می­برند.

عشق آقاجان در این دنیا دو مطلب است: 1- زیارت جدّ مظلومشان، ابی­عبدالله الحسین(صلوات اللّه و سلامه علیه)، 2- این که جوان­ها با ایشان حرف بزنند. علاقه عجیبی دارند که جوان­ها با ایشان حرف بزنند. این را تمرین کنید، به خدا قسم به یک سال نشده می­بینید یک حالی و یک تغییری ایجاد شده. بعضی از جوان­ها تنها آمده­اند آرام گفته­اند: من اینطور شدم آیا اشتباه است؟ گفتم: نه، اتّفاقاً راه تو درست است. آقاجان خیلی دوست دارد شما حرف بزنید عنایت او را خواهید دید.

آقاجان! عیدی ما یادتان نرود. ما را به حقیقت سرباز خودتان کنید، «بین یدی» یعنی دو دستی بدهید، چقدر مزه می­دهد سرباز آقاجان شویم، عجب شیرین است، به به!

«السّلام علیک یا بقیة اللّه»