شرح خطبه شعبانیّه

سیزدهم رمضان المبارک 1434    / جلسه: دهم     /   31/04/92

«یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَیْکُمْ شَهْرُ اللَّهِ بِالْبَرَکَةِ وَ الرَّحْمَةِ وَ الْمَغْفِرَةِ»

عجین شدن تمام مسائل خلقت با رحمت

عرض کردیم اگر پروردگار عالم، خلقتش را براساس رحمت قرار نمی‌د­اد، به یک تعبیری شاید اصلاً خلقتش باقی نمی­ماند و خدای متعال که قادر است به اراده ذاتیّه خودش که در او علم و حکمت نهفته شده، همه چیز را خلق کند، خودش، نه ما، خودش برای بقای این خلقت، خلقتش را در بستر رحمت قرار داد و رحمت را در مسائل خلقت عجین کرد.

این نشان می­دهد که جدّا! ما چقدر غافلیم. همان‌طور که قبلاً هم چندین مرتبه عرض کردم، آیا دقّت کردید که چرا پروردگار عالم تمام سورش، به جز سوره برائت یا توبه را با «بسم الله الرّحمن الرّحیم» آغاز کرد، درحالی که بعضی از سوره‌ها را می­توانست با «بسم الله العلی العظیم» یا «بسم الله العلیم الحکیم» و ... باشد یا مثلاً نمی‌شد حتّی همین سوره برائت را با «بسم الله القاسم الجبارین» بیان کند؟! امّا پروردگار عالم می­فرماید: هر که با نام من شروع کرد، من رحمتم. اصلاً من هم خودم رحمتم و هم خلقتم در بستر رحمت است و این نکته، نکته بسیار مهمّی است.

در جلسه گذشته نکاتی راجع به رحمت بیان کردیم که آن صد طبقه رحمتی که پروردگار عالم با آسمان‌ها و زمین خلق کرده است، هر کدام از طبقاتش ما بین زمین و آسمان است. تازه گفتیم: فقط فاصله، عنوان طولی نیست، بلکه عرض، حجم و همه آن چیزی را که مابین زمین و آسمان‌ها است، شامل می­شود.

منتها یک نکته‌ای وجود دارد که باید خیلی دقت کنیم و آن این که چرا وسعت رحمت پروردگار عالم، همه اشیاء را گرفته است که حتّی نبی هم فرمود: من هم اگر رحمت خدا نباشد، وارد بهشت پروردگار عالم نمی­شوم؟

همه چیز در عالم، شیء است / حالات شیء

دلیل این است که اصلاً اعمال هم خودش شیء است. عرض کردیم پروردگار عالم در این آیه شریفه سوره غافر بیان می­فرماید: «الَّذینَ یَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ» عمل هم شیء است. عمل خارج از شیء نیست. نار هم شیء است. این اعمالی که من و شما انجام می­دهیم، نمازمان، روزه‌مان، تمام حرکاتمان، قیام و قعودمان، همین نشستن و برخاستن‌هایمان، همین نشستن‌ها و همین گوش دادن‌ها، همین نفس کشیدن‌ها و ...، همه عنوان شیء است.

شیء دو حالت دارد: یک شیء را به صورت ظاهر من و شما لمسش می­کنیم؛ یعنی ملموس و محسوس است. دومین حالت این است که ملموس و محسوس نیست، امّا از آثار لمس می­کنیم.

این را بارها و بارها شنیدید که وقتی می‌خواهند برای کسی که إن‌قلت می‌آورد که کدام خدا؟! خدا کجاست؟! به ما نشان بده، این حرف‌ها چیست که شما می­زنید و ...؛ راجع به خدا تمثیل بزنند و توحید شناسی را بیان کنند، معمول این است که می­گویند: آقا! شما فکر می­کنید یا نمی­کنید؟ می­گوید: فکر می­کنم. می‌گویند: حالا این فکر را به من نشان بده. فکر قابل رؤیت نیست، امّا همه‌مان فکر می­کنیم و همه انسان‌ها در این زمینه مشترک هستند. لذا این را متوجّه می­شوند، امّا نمی‌بینند.

یا می‌گوییم: خواب دیدم، امّا این خواب کجاست؟! من باید این خواب را ببینم و رؤیت کنم تا به عنوان شیء و موجودیّت آن موجود،آن را بپذیرم! امّا در حقیقت کسی ولو کفّار، در عالم نیست که بگوید: خواب موجودیّت ندارد. لذا بعضی از رؤیاها را رؤیای صادقه می­گویند؛ یعنی خواب شما در آینده برایتان رخ می­دهد، یا حتی برای دیگری می­بینید و می­گویید: دیشب فلان مسئله شده و بعد می‌بینید درست است. خوب چه اثری است ین خواب او و عملی که می­خواهد وقوع پیدا کند؟! آن، حادث است، ولی این، صورت ظاهر غیر حادث است و آنکه محدث است طبیعتاً باید به عنوان وسیله تبیین شود،  درحالی که در رؤیا، ما وسیله‌ای نداریم.

لذا رؤیا خارج از قضایای جسم و وسیله است و صورت ظاهرش وسیله نیست، امّا همان هم شیء است؛ چون موجود است و دلالت بر موجودیّتش هم این است که بعد تحقّق پیدا می‌کند.

سوال دیگری پیش می­آید که اگر تحقّق پیدا می‌کند، پس چرا او قبل محقّق شدنش را دید؟ آیا این اثر، اثر تحقّق همان چیزی است که در کتاب المکنون تبیین شده و او آن را می­بیند و آن تصویری که بنا است محقّق شود، جلو جلو به او نشان می‌دهند و آن کسانی که در زمان مسلّط هستند، می‌بینند؟ در بحث شرح دعای ابوحمزه هم عرض کردیم، گفتیم: وقتی ما از افق خارج می­شویم و از آسمان بالا می‌رویم، آن‌جا می­فهمیم چیزی به نام روز و شب معنا ندارد. لذا این که ما سؤال می‌کنیم فردای قیامت، آیا بهشت هم روز و شب دارد؟ یا می‌گوییم: چقدر روز و شبش می­گذرد، ما خسته نمی­شویم؟ و ... . چرا این حرف‌ها را می­زنیم؟ چون ما همیشه با محسوسات و ملموسات خودمان سر و کار داریم.

امّا در علم نجوم ثابت شده که وقتی از افق خارج شوی، آن‌جا می­فهمی که اصلاً چیزی به معنای روز و شب موجودیّت ندارد. روز و شب در باب ورورد به حالت زمین است. کما اینکه قتی از کره خاکی زمین هم بیرون می­رویم، آن‌جا هم همین حالت به وجود می­آید؛ چون در عالم منظومه شمسی هستیم و محور خورشید است و خورشید هم دارد دور خودش می‌چرخد، امّا حرکت خورشید، آن حرکت محسوس برای ما نیست.

کما این که خود حرکت زمین محسوس نیست. امّا از حالات گردش خود زمین به دور خودش و به دور خورشید، روز و شب را می­فهمیم. کما اینکه وقتی ما در کره زمینیم، تصوّر می­کنیم خورشید و ماه و ستارگان در آسمانند، در حالی که وقتی ما برویم در کره ماه هم قرار بگیریم و از آن‌جا به کره زمین نگاه ­کنیم، می‌گوییم: عجبا! کره زمین هم که در آسمان است. همانطور که ما در این‌جا همه را بالا می­بینیم، وقتی در ماه یا کره مریخ هم قرار گرفتیم، همین حالت است؛ یعنی کره زمین و کرات دیگر را بالا و در آسمان می­بینیم و صورت ظاهر می­گوییم: آن‌ها در آسمان هستند، درحالی که این‌ها همه یک برنامه‌ای است که به عنوان منظومه در عالم نظم قرار دارد و بستری است که حالت آن، حالت طوماری است و به حقیقت مسطّح نیست و این حالت را پروردگار عالم برای کرات به وجود آورده است.

امّا خورشید، تابان است و این کره زمین و کرات دیگر دورش می­چرخند. خود خورشید هم نوع چرخشش، هنوز برای بشر معلوم و محسوس نیست. پرتاب گدازه های آتش از دورن خورشید و آن انفجاراتی که در ثانیه صورت می­گیرد، برابر است با یک تریلیون پرتاب قوی که اگر یک لحظه آن آتش‌هایی - که دارد از همان هسته مرکزی خورشید، پرتاب می­شود و من و شما به صورت زرد می‌بینیم، در حالی که در درون حقیقی خودش، سرخ است و در آن هسته مرکزی سیاه وجود دارد - وقتی در جایی بیفتد، عامل خرابی بسیار می­شود.

منتها در اتم یک چیزی می­خواهد که این‌ها هنوز نفهمیدند، در اتم وقتی می­افتد، دود ایجاد می­شود و بعد یک لحظه، انفجار و آتش همه جا را می­گیرد، اما لحظه‌ای بعد زود خاموش می­شود و مابقی سیاهی و دود است. آنچه که در خورشید است همین حالت انفجار اتم است که وقتی آمریکا در هیروشیما آن بمب اتم را انداختند، آن انفجار مهیب، آثار خودش را سال‌های سال گذاشت که حتی به واسطه او، پس لرزه‌هایی زمین را می­لرزاند. در آنجا چیز دیگری هم موجود است که تبدیل به آتش می­کند. اصلاً قضیه آتش در درون سوختی است که وجود دارد؛ گویی کبریتی می­زنید و چیزی به نام آتش می­آید. آن مادّه‌ای به نام گوگرد است که خودش یک ماده دیگری در درون خودش دارد که این را می­توانیم به تعبیری که شیخ العجایب تبیین کرده، عنوان سیستماتیک هسته مرکزی اتم بگوییم که اگر او با شیئی که در کنار خودش است، مثل آب کهH2o است، ترکیبی کنیم و کنار هم قرار دهیم، می­شود خورشید که هنوز بشر نتوانسته این کار را بکند. گرچه می­توانست اما خدا خواست که جهت نگرفت و إلا عالم می­سوخت. اگر آن بمب اتم کنار خودش قرار می­گرفت، امروز دیگر عالم وجود نداشت و همه چیز از بین می­رفت و این خطر بزرگ را خود پروردگار عالم از انسان دفع کرد که انسان وقتی به علم بدون تقوا برسد که اسمش را سواد می‌گذاریم، قاعده همین می‌شود که بمب اتم می‌سازد. حال، اگر بدترش را متوجه شود که وامصیبتا! عالم از بین می­رود.

حالا عرض می­کنم آنجا که ما برویم و ما فوق این مطلب را ­بینیم و اصلاً دیگر چیزی به نام روز و شب معنا ندارد. چیزی است که مثل راه شیری، سفید است، نه زرد است که آن درخشندگی خاصّ توأم با گرما باشد و نه عامل می­شود یک جا بیشتر و یک جا کمتر و او در افق اعلی هم که تبیین می­شود، همه چیز در یک حالت خاص امّا زیباست که خارج از آن نور ظاهری است که خورشید تبیین می­شود، خارج از شب و روز است. همه این‌ها موجودیّتشان هست، پس ببینید در عالم همه این‌ها حقیقت است و پروردگار عالم  اینطور دارد خلق می­کند، «خلق الخلایق بقدرته».

حالا داشتم تصویری را که ما از عالم در رؤیا می­بینیم، عرض می‌کردم. این تصویر گاهی به حقیقت محقّق می­شود و ما در عالم رؤیا، رؤیای صادقه می­بینیم، درحالی که هنوز وقوعی نداشته است، پس این وقوع چیست؟! این‌ها را می­گویند در همان اشیاء هم رحمت خدا است. پس می­شود رحمت را این‌طور بیان کرد که تمثیل زدیم و به این‌جا کشیده شد.

اعمال ما، شیء است و اگر رحمت نبود، موجودیّت نداشت!

حالا در خود نماز و اعمال هم رحمت است. یعنی اعمال ما جسم خارجی است، صورتش خارجی نیست و این ارکان از طریق ید و ... انجام می­شود، امّا همان‌طور که در روایات هم داریم، خود این اعمال فردای قیامت مجسّم می­شود. بعضی تصوّر کردند که این، اصطلاح است و پروردگار عالم برای این که انسان‌ها متوجّه شوند، اصطلاح به کار برده است. امّا پروردگار عالم می­فرماید: دست، پا و ... سخن می­گوید. کسی هم نباید تعجّب کند که چطور می­شود دست و ... سخن می‌گوید. من یک سؤال می‌کنم: مگر ما یک عضو به نام زبان نداریم که الآن او دارد سخن می­گوید، حالا این خصوصیّت زبان و حروف هجائیه و فضای نای و فضای دهان که این‌ها روی هم ترکیب سخن را ایجاد می‌کنند، چیست؟ من و شما تصوّر می­کنیم دهانمان دارد سخن می­گوید، در حالی که این‌طور نیست، ریه های ما هم دارد سخن می­گوید، اگر آن هوایی که خارج می­شود، نباشد، اصلاً صحبت من و شما شنیده نمی­شود. اگر آن حروفی که هجائیه است، در فضای دهان نچرخد، اصلاً سخن ما قابل شنود در عالم نیست. اصلاً وقتی این‌ها بیرون بیاید، اگر پروردگار عالم گوشمان را برای آن فرکانس صوتی که حروف پیدا می­کند، تنظیم نکرده بود، سخن‌ها قابل سمع و شنیدن نبود.

ما تصوّرمان این است که همین لحظه صحبت می­کنیم و همین لحظه هم می­شنویم، ولی با فاصله است، فاصله چند صدم ثانیه. یک مثال بزنم، وقتی همین جا دارد اذان پخش می­شود، بعد می­بینیم در جای دیگر چون دورتر است، این صدایی که بلند گو دارد پخش می­کند، دیرتر به گوشتان می­رسد، این صورت ظاهر است. این تنظیم چیست؟ این معلوم می­شود عمل است، شیء است و همه اینها را رحمت پروردگار عالم احاطه کرده است.

پروردگار عالم می­فرماید همه این‌ها عنوان رحمت است، حالا ما اعمالمان را داریم به عنوان شیء حساب می­کنیم. اگر رحمت پروردگار عالم برایش نبود، اصلاً موجودیت نداشت. یعنی چه؟ من دارم انجام می­دهم، چه می­گویید موجودیت ندارد؟! بله، صورت ظاهر ببینید، وقتی یک مطلبی در عالم به وجود می­آید، هزاران عملیات صورت می­گیرد که یک عملیات به وجود بیاید. الان به صورت ظاهر من دارم حرف می­زنم، شما هم می­شنوید، امّا عملیاتی در درون ما به وجود می­آید، از آن لحظه‌ای که مغز فرمان می­دهد و این تارهای فرمان دهنده و این رگ‌ها حرکت می­کنند و این خون‌ها که هستند، برای صحبت تمام اعضاء و جوارح را در استخدام قرار می­گیرند، حتّی انگشتان پا را برای سخن گفتن در استخدام قرار می­گیرند؛ یعنی انگشتان پا هم برای سخن گفتن به عملیات مشغول می­شوند، همه اینها باید به پالس‌های صوتی تبدیل شود، بعد از حنجره و فضای دهان خارج شود. بعد چنان این عملیات‌ها پشت سرهم و با سرعت است که اصلاً ما آن را متوجه نمی­شویم، ولی فکر می­کنیم حرف فقط از دهان خارج می­شود. امّا یک عملیات پیچیده و با سرعت بالایی دارند که همه اعضا و جوارح انجام می­دهند که ما صحبت می­کنیم.

لذا یک نکته‌ای را هم عرض کنم که خوب در آن تأمّل کنیم و آن این است: اگر یک جایی دارید صحبت گوش می­دهید، مثلاً با کسی حرف می­زنید، فکرتان این طرف و آن طرف نرود، چون برای سلول‌های بدن ضرر دارد. چون هنگامی که سلول‌های بدن می­خواهد چیزی را متوجه شود، تمام حواس پنج گانه برای توجّه به او جلب می­شود. لذا اگر فکرتان جای دیگر رفت و دارید گوش هم می­دهید، خطای بسیار بزرگی را کردید و ضربه‌هایی در همان لحظه دارد به شما می­خورد که متوجه نیستید؛ یعنی بمباران سلول‌ها است .

کما اینکه در بافت شناسی بیان می‌شود: همین الان که من و شما داریم صحبت می­کنیم و می­شنویم و آرام نشستیم، یا وقتی می­خوابیم، یا می­خوریم، یا دفع می­کنیم، در همه حالات، پنجاه میلیون سلول در هر ثانیه، از بین می­رود و بلافاصله هم پنجاه میلیون سلول تولید می­شود. این ترکیبی را که مثلاً در بافت پوست ما به وجود می­آید، الان متوجّه نمی­شویم. امّا یک موقعی دیگر آرام آرام آثار پیری را می­بینیم و تازه متوجّه می­شویم. اگر این‌ها در زمانی که دارد حرکت می­کند، آن آرامش حقیقی نباشد، از بین می­رود.

یا در باب حرکت به صورت طبیعی خودش در باب خروج آن آب حیات از بدن انسان (عذر می­خواهم، لا حیاء فی الدین، سریع هم رد می­شوم) اگر به صورت طبیعی نباشد و با نعوذبالله بازی کردن باشد، چنان فشاری به این سلول‌های مغز می­آید که بعضی کارشان به دیوانگی کشیده می­شود. این که پروردگار عالم در روایات شریفه منع کرده که نعوذبالله، نستجیربالله کسی باخودش بازی کند، به خاطر همین مطالب است. آن چیزی که در آمیزش به وجود می­آید، تمام اعضا و جوارح را در استخدام می‌آورد و می­بیند، نه این که در تصویر سازی باشد. چون اگر تصویر سازی دروغین به او بدهی، او تخریب می­شود، امّا در آمیزش، حقیقت است و حقیقت در تمام این سلول‌ها در استخدام یک شیء حقیقی قرار می­گیرند.

در عالم، همه چیز محسوس است؛ منتها ما قدرت حس بعضی موارد را نداریم!

پس عالم، عالمی است که همه چیز در آن، موجودیّت دارد. ذرّات در عالم موجودیّت دارند ،شیء هستند و همه اشیاء حیات دارند و ما حیات آن‌ها را متوجّه نمی­شویم و إلّا حیات آن‌ها همیشگی است، ما یک حیات محسوس را متوجه می­شویم، امّا یک حیات غیر محسوس هم هست که ما معمولاً در حیات محسوس سیر می­کنیم، امّا در حقیقت اگر حدر یات غیر محسوس هم تأمل کنیم، می‌بینیم محسوس است. ما درعالم چیزی به حقیقت غیر محسوس نداریم. منتها قدرت حس ما همین قدر است. لذا برای ما محسوس نیست و إلّا در عالم وجود دارد و جزء  محسوسات و ملموسات است. چون شیء اگر شیء شد، یعنی قابل درک، حس و لمس است.

یک مثال می­زنیم اگر کسی قوه بویایی اش  بر اثر حادثه‌ای از بین برود، حالا در منزل بیاید و غذا سوخته باشد، او متوجّه نمی­شود، اما یکی که قوّه شامه‌اش خیلی خوب کار می‌کند، هنوز کلید را ننداخته، می­گوید: غذا سوخته و می­فهمد. هردو یکی است، امّا چطور او فهمید، شما نفهمیدید؟ این بو کجاست؟ این بنده خدایی که قوّه شامه ندارد، از من تو می­تواند سؤال کند: تو که می­گویی بوی سوختنی می­آید، این بو را به من نشان بده. امّا بو که به صورت ظاهر قابل رؤیت نیست. پس این که به مشام می­خورد، چیست؟ این کجاست؟ این بو موجودیّت دارد که می‌گوییم به مشام می‌رسد. اصلاً در عالم چیزی نیست که موجودیّت نداشته باشد، حتّی بو موجودیّت دارد، منتها لمس او با شما است. البته حتماً نباید لمس که بیان می­کنیم به قوه لامسه‌ای که تبیین به ذهن ما است، باشد؛ یعنی مثلاً دست بکشم یا در عین قابل رؤیت باشد و مثلاً به چشم ببینم. پس می­دانم که بو هست، حتّی قشنگ تشخیص می‌دهم و می­گویم: این بو، بوی قرمه سبزی است و ... . موقعی که این ملعون‌ها، بعثی‌ها شیمیایی می­انداختند، می­گفتند: حواستان باشد این بو، بوی قرمه سبزی است یا بوی قیمه است. پس معلوم می­شود موجودیّت دارد، امّا کجاست؟

این در عالم وجود انسان  هست و عالم شیء معلوم است که موجودیّت دارد و دو نوع لمس داریم، لمس محسوس و لمس غیر محسوس. لذا بوهایی هست که ما هیچ موقع متوجّه نمی­شویم، امّا قوه شامه کلب چقدر قوی است که من و شما اگر مواد مخدر را حمل ­کنند، بویی متوجّه نمی­شویم، امّا سگ را می­آورند، قشنگ متوجه می­شود. سگی که یک موقع یک جنازه‌ای آن طرف کوه افتاده سگ را رها می­کنیم، همین‌طور مستقیم می­رود تا پیدا می‌کند. این قوه شامه از کجاست؟! پس معلوم است بوی بدن انسان هست. همه این‌ها بو دارند، سوسک هم بو دارد، پرندگان هم بو دارند. من و شما هم بو داریم، امّا چرا محسوس نیست؟ آن چیزی که عامل می‌شود پرندگان یا خفاش وجود کسی را حس کنند، هم از صوت است و هم گاهی از بو هست. یعنی گاهی چنان این بوها قوی است که به واسطه این بویی که در فضا پیچیده، میلیونها خفاش، مستقیم در یک غار با مادرانشان می­روند و برمی­گردند، وقتی می­خواهند شیر بدهند. گاهی حتّی یک بچه خفاش از آن فضایی که دستش را گرفته می­افتد، ولی اگر مادر زودتر برسد، زنده می‌ماند. مادر همان لحظه می­رسد، بدون اینکه در این شلوغی بازار بگوید: من علامت گذاشتم و فلان جا بود. حالا قشنگ می‌رود سراغ فرزندش؛ چون بوی او را می­شناسد. یکی هم صدا هست و اینها از صدا و جیغی که هست، همدیگر را می­شناسند. من و شما صدای اینها را یکی می­بینیم. مثلاً صدای گربه‌ها را یکی می­شنویم، امّا گربه صدای بچه خودش را با غریبه تشخیص می­دهد. من و شما صدای جوجه ها را یک جور می­پنداریم، اما مرغ، صدای بچه های خودش را متوجه می­شود.

پس معلوم است که در عالم صوت موجودیّت دارد، رنگ موجودیّت دارد، بو موجودیّت دارد. در عالم دو نوع محسوسات هستند، یکی که من و شما حس می­کنیم و برای من و شما ملموس است. امّا یکی دیگر هم هست که ما حس نمی‌کنیم ولی آن هم محسوس است. اصلاً حالت عالم، عالم محسوسات است و غیر از این نیست. پس عالم کل در همه چیز ملموس است و محسوس است که گاه متوجه می­شویم و گاه متوجه نمی­شویم.

موجودیّت همه اشیاء به واسطه رحمت خداست!

حالا پروردگار عالم رحمتش را برای همه اشیاء دارد. پس همه چیز، شیء می­شود و در همه رحمت خدا وجود دارد. همین دستمال کاغذی که در دست گرفتم، به واسطه رحمت خداست که موجود است. شاید بگویید: این را که ما خودمان درست کردیم، این دستمال را خودمان درست کردیم، اسم کارخانه اش را هم نوشته، در فلان جا، فلان کس هم مثل همین را، با نام و برند دیگری تولید می­کند. بله، این هم همان است امّا ما چرا رحمت خدا را در همه اشیاء نمی­فهمیم؛ چون ما در محسوسات و ملموسات محدودیه هستیم و حد داریم.

 همان‌طور که رؤیا و خواب، شیء  است، امّا کجاست؟ چرا کسی آن را نمی‌بیند؟! فکر من و شما، شیء است، امّا فلانی که خواب می­بیند، رؤیایش، رؤیای صادقانه است و در آینده محقّق می­شود، پس چون محقّق می­شود، شیء است. البته آنچه محقّق هم نشد، باز شیء است. حتّی بعضی از خواب‌هایی که درهم و برهم است، موجودیّت چند وجود است که در هم قرار گرفته، منتها چون انسان مبتلای به گناه شده، لذا در درونش این خلجانات قرار می­گیرد و خواب‌های چرند و پرند می­بیند. پس آن هم موجود است. البته موجودیت چند موجود در آن واحد است که با هم مخلوط شده و ترکیبش این است. ما در عالم می­توانیم چند شیء را باهم مخلوط کنیم، شکر را می­آوریم، آب را می­آوریم، آبلیمو را می­آوریم، همان لحظه می­توانیم به همین آبلیمو، گلاب هم اضافه کنیم. همان لحظه می­توانیم چیزهای دیگر هم اضافه کنیم. ما در عالم رویائیّه هم همه این‌ها با هم مخلوط می­شود و می­گویند: این خواب درهم و برهم است، خواب بی سرو ته است، خوابی است که تعبیر نمی­شود. درست هم است تعبیر نمی­شود کرد؛ چون معلوم نیست و نصفه آمده است. همان‌طوری که مثلاً شما می­توانید کاغذ را نصف کنید، دیگر اشیاء هم قابل تقسیم و نصف شدن است که بعضی چیزها اگر نصف شود، دیگر معلوم نمی­شود. همان‌طور که ما یک شیئی به نام بدن داریم که دست دارد، پا دارد و ...، اگر هرکدام را بکنیم، معلوم است این دست، دست و جزئی از انسان است، امّا انسان نیست. ولی از یک طرف انسان است، چون جزئی از انسان است. پس این خوابهای درهم و برهم موجودیّت دارد و پروردگار عالم در همان‌ها هم رحمتش را قرار داده؛ یعنی اگر رحمتش نبود، عدم بود؛ یعنی شما آن خواب درهم و برهم را هم نمی‌دیدی.

همان‌طور که در نار و این که در آتش می­سوزاند، رحمت الهی است. در آن ذرّاتی هم که راجع به خورشید بیان کردم که هسته مرکزی خورشید است و گفتیم اتم هم مثل اوست و ...، رحمت الهی است. رحمت پروردگار عالم در همه چیز است. حتّی در جرمی که مجرم می­کند، رحمت است. حالا شاید بعضی این را نفهمند و بعد فریاد بزنند که چیست؟!

رحمت خدا برای محسنین، ملموس است

«وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها وَ ادْعُوهُ خَوْفاً وَ طَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنین‏» می­دانید این « قَریبٌ مِنَ الْمُحْسِنین‏» یعنی چه؟ یعنی رحمت نزدیک به محسنین است، یعنی قابل لمس برای آن‌ها است، امّا رحمت همه جا هست، برای غیر محسن هم هست، منتها محسن آن را درک و لمس می‌‌کند. غیر محسن آن را درک نمی­کند. برای محسن، قریب یعنی نزدیک است و برای غیر آن‌ها بعید و غریب؛ یعنی دور است و إلّا نه این که رحمت نیست. رحمت همه جا هست، در فساد هم رحمت است، ولی اگر کسی نداند بعداً متهم می­کند و می­گوید: ببین چه عرفان‌بازی‌هایی شروع شده است، وامصیبتا! چه کردند .... . معلوم است آن کسی که نمی­فهمد، این حرف‌ها را هم می­زند.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت، از رحمت واسعه‌ات، آن‌گونه که تو خود می‌دانی، ما را آگاه بگردان.

«بالنّبیّ و آله صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)»