دعا در بزرگترین ابتلا

عرض کردیم پروردگارعالم، حج را به عنوان جایگاه اجتماع انسان­ها برای حق­خواهی و جهاد با نفس قرار داد. «حاء» حج، حق­طلبی و حق­خواهی است و «جیم» آن جهاد با نفس است.

بیان شد: پروردگارعالم ابتلای حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) را به کلماتی قرار داد که بعد از آن او را به امامت رساند. یکی از آن ابتلائات این بود که پروردگارعالم از او خواست تا قواعد بیت را بالا ببرد «وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ  وَ إِسْماعیل »^[1]  و ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) همراه با فرزند خود اسماعیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) این امر را انجام دادند. بیان شد که به نظر می­رسد بزرگترین ابتلاء ابراهیم خلیل(علی نبینا و آله و علیه الصّلاه و السّلام) همین بوده است و دلیل و برهان هم این که وقتی همراه با اسماعیل عزیزش(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) قواعد بیت را بالا بردند، دعا کرد: «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیم»[2].

اوّل این که، او برای این کار نه تنها منّت نگذاشت، بلکه منّت کشید که راجع به این بحث کرده­ایم. ثانیاً با حالاتی که برای او به وجود آمد، متوجّه شد که این­جا، جایگاه دعاست و به واسطه این امتحان، الآن خدا دعایش را مستجاب می­کند. امتحان­های بزرگی از جمله ذبح اسماعیل را گذراند امّا این امتحان، بزرگترین است.

لذا دعا کرد: «رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَینْ‏ِ لَکَ وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَ تُبْ عَلَیْنَاإِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم »[3] پروردگارا! دل ما و فرزندان ما را تسلیم فرمان خود قرار ده. بهترین دعا هم همین است که انسان بخواهد هم خود و هم فرزندانش در راه دین بمانند. اگر انسان مطالب مادّی هم بخواهد، بد نیست امّا افضل ادعیه این است که ما و نسلمان دین­دار باقی بمانند.

« وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ »  فرزندان ما هم تسلیم دین و رضای تو باشند، تسلیم اوامر تو باشند. « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » این مناسک را به ما نشان بده که باید چه کنیم. همین دور بیت گشتن را خدای متعال برای ما قرار داد. «و تب علینا»  و توبه ما را بپذیر، «إِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم» که تو بهترین توّاب و رحیم به خلق هستی.

از خصوصیّات انبیاء این است که دلشان برای امّت می­سوزد، لذا مجدّد دعا می­کند: «رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنهُمْ یَتْلُواْ عَلَیهِمْ ءَایَاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الحَکِیم»5. بیان شد این آیه چون از لسان ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام)، یک انسان است، تزکیه مؤخّر آمده و علم مقدّم بر تزکیه است، امّا در قول خدا، تزکیه مقدّم بر علم و حکمت است.

اطاعت از هر چه خدا بگوید، حتّی بت پرستی

بلافاصله پروردگارعالم می­فرماید: «وَ مَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ»^[4] هر کس از آیین پاک ابراهیم دوری بجوید، سفیه است. چون خود ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) بیان می­کند: « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا »، پس این ابداعی از ناحیه او نیست، بلکه مِن ناحیه الله است. وقتی خود خدا دستور می­دهد، ما باید طاعت خدا را کنیم.

اگر یک روز، نعوذبالله و نستجیربالله، خدا دستور می­داد به بت سجده کنید، سجده می­کنیم. الآن می­گوییم: اگر خدا «نعوذبالله و نستجیربالله» بگوید به بت عبادت کن، امّا اصلاً این «نعوذ بالله و نستجیر بالله» گفتن غلط است، «نعوذ بالله و نستجیر بالله» ندارد، خود خدا دستور داده است.

خدای متعال به ملائکه دستور داد به آدم سجده کنید، ملائکه می­گویند: چشم و به دلیل این امر کاری ندارند. اگر «چرا» بگویند، فضولی است. البته این که خود خدا دلیل امر را مرحمت کند، بحث دیگری است.

اتّفاقاً ملائکه، یک بار فضولی کردند. «وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَة»[5]. ملائکه می­دانند این معجونی که خدا درست می­کند، در او فساد و خونریزی هست، هم بدی­ها و هم خوبی­ها در آن وجود دارد، «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها»[6]. ملک می­فهمد که اگر یک لحظه این انسان غافل شود، این فجور بر او غلبه می­کنند. مثل مریضی خوره یا سرطان که اوائل بیماری، اکثر بدن سالم است ولی اگر بیمار جلوگیری نکند، نفوذ می­کند و همه بدن را می­گیرد، ملائک می­دانند قاعده­ فجور این است که بر تقوا غلبه می­کند، مثل کسی که زکام دارد، اگر جلوگیری نکند، بیماری پیشرفت می­کند و دیگران را هم مریض می­کند.

«قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ»^[7]. فکر نکنید ملائکه غیب­گو بودند، بلکه معلوم است معجونی از تقوا و فجور، آخر به این­جا می­کشد. اگر در یک لیوان آب داغ، مقداری چای بریزید، کل لیوان را رنگی می­کند. ملائکه می­دانند که این فساد، انسان را بیچاره می­کند و وحشی­گری می­آورد؛ چون حیوانات را دیده بودند، دایناسورها و آن­ موجوداتی را که شاید فسیل­های آن­ها هم گیر ما نیامده باشد و بر اساس آن فسیل­ها اسم­گذاری شده­اند والّا شاید چیز دیگری بودند، دیده بودند و می­دانند که آخر کار هرکه این خصوصیّات را داشته باشد و به زمین برود، خونریزی و کشت و کشتار است. همین مطلبی که ما به ظاهر می­گوییم انسان حیوان ناطق است، این حیوانیّت در ما هست.

لذا ملائکه تعجّب می­کنند، می­گویند: عجبا! خدایا! تو می­خواهی این را خلیفه قرار دهی؟! در حالی که ما تو را تسبیح و تقدیس می­کنیم. اوّل باری که ملائکه فضولی کردند این­جا بود، شاید حسّ سؤال در آن­ها برانگیخته شد و این­ را گفتند. حضرت حق فرمود: «قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُون»^[8].

«وَ عَلَّمَ ءَادَمَ الْأَسمَاءَ کلَهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلىَ الْمَلَئکَةِ فَقَالَ أَنبِونىِ بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِن کُنتُمْ صَادِقِین»[9]، اسماء را به آدم تعلیم داد و بعد آن­ها را به ملائکه عرضه داشت و فرمود: از آن­ اسماء به من خبر دهید، اگر راست می­گویید.

«قَالُواْ سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا  إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الحْکِیم»[10] ملائکه گفتند: ما علمی نداریم غیر از آن چیزی که تو به ما یاد دادی، تو علیم و حکیم هستی.

لذا ملائکه یک بار این­جا دیده بودند و خوب بود ابلیس ملعون هم همین­جا عبرت می­گرفت. شاید در زمانی که ملائکه گفتند: خدایا! کسی را که در زمین فساد و خونریزی می­کند، خلیفه می­کنی؟! « قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ »،  ابلیس گفته باشد: معلوم است دیگر نمی­شود کاری کرد، ولی تجربه نکرد - در بعضی از روایات هم یک اشاره­ای دارد، ولی نمی­خواهم بگویم حتمی است -.

 « فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمَائهِمْ قَالَ أَ لَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنىّ‏ِ أَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا کُنتُمْ تَکْتُمُون»^[11]    که ملائکه هم فهمیدند و قبل از این خودشان اقرار کردند.

سپس فرمود: «وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئکَةِ اسْجُدُواْ لاَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِیسَ أَبىَ‏ وَ اسْتَکْبرَ وَ کاَنَ مِنَ الْکَافِرِین»[12]، هنگامی که به ملائکه گفتیم: به آدم سجده کنید، سجده کردند مگر ابلیس که ابا کرد از این که این کار را انجام دهد و تکبّر جست.

خدا خواسته است. وقتی فرمود: سجده کنید، ملائکه یک بار فضولی کردند و دیدند فایده­ای ندارد، لذا فهمیدند که باید چشم بگویند.

خدا می­گوید: دور بیت بگرد، چشم. برای همین ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) فرمود: « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » که بعداً کسی نیاید بگوید او از خودش درآورد. می­توانیم عصمت انبیاء را از همین « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » اخذ کنیم. گفت: خدایا! به ما نشان بده که ما باید چطور مناسک را انجام دهیم. از خودش درنیاورد که باید چنین و چنان باشد.

«وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ»، چه کسانی از این دوری می­جویند؟ سفیهان و نادانان که صورت ظاهر هم ادعای دانایی می­کنند که چرا ما باید دور سنگ و خشت و گل بگردیم، ما موّحدیم! اصلاً اوّل چیزی که باید به وهابیّت ملعون گفت، همین است که ای مردک! تو که الآن داری دور سنگ می­گردی، بعد به ما ایراد می­گیری؟!

خانه­ای که خدا به وسیله آن خلق را به پرستش واداشته

 هر کس از آیین پاک ملّت ابراهیم دوری بجوید، معلوم است سفیه است، «وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ» . این سفیهان همیشه وجود داشته­اند و الآن هم هستند. یکی از این سفیهان، ابن ابی­العوجاء است.

جلسه گذشته روایتی را بیان کردیم که خلّص آن را می­گوییم. اوّلین کاری که ابن ابی­العوجاء کرد این بود که با هم مسلک­هایش نزد حضرت صادق القول و الفعل(صلوات اللّه و سلامه علیه)  آمد و گفت: «إِنَّ الْمَجَالِسَ بِالْأَمَانَاتِ ...»[13] مجلس­ها امانت است و هر کس سرفه­ای دارد بالأخره باید سرفه کند، اجازه می­دهید من هم چیزی بگویم، حضرت فرمودند: هر چه دلت می­خواهد بگو، « تَکَلَّمْ بِمَا شِئْتَ».

با اهانت شروع کرد و حضرت هم اهانت او را خوب جواب داد، گفت: تا چه زمانی این خرمن را می­کوبید - مثل گاو و خری که دور خرمن­ها می­گردند- و به این سنگ، این خانه­ای که با خشت و گل برافراشته شده است، پناه می­برید و آن را می­پرستید و مثل شتر رمیده شده، بر گِرد آن هروله می­کنید، « وَ تُهَرْوِلُونَ حَوْلَهُ هَرْوَلَةَ الْبَعِیرِ إِذَا نَفَرَ».

هر کس به این عمل شما فکر کند و بخواهد آن را ارزیابی کند «مَنْ فَکَّرَ فِی هَذَا أَوْ قَدَّرَ عَلِمَ أَنَّ هَذَا فِعْلٌ أَسَّسَهُ غَیْرُ حَکِیمٍ » می­فهمد که این یک کار بیخود، غیرحکیمانه و مفتضح است، « وَ لَا ذِی نَظَرٍ»  کسی که دارای نظر نیست و خام­اندیش است، این کار را بنا کرده است. تعجّب می­کنم تو و پدرت که سردمدار علم هستید، چرا این کار را می­کنید؟! چون زمان امام باقر و امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیهما)، زمانی بود که دعای مسلمین «اللهم اشغل الظالمین بالظالمین »، برآورده شده بود و ظالمین؛ بنی عبّاس و بنی امیّه به هم مشغول بودند - خدا کند همیشه به هم مشغول باشند و ما هم دعا می­کنیم -  و در آن ایّام، این امامان علم را رواج دادند.

ابن ابی­العوجاء می­داند که حضرت عالم است، می­گوید: از شما دو تن بعید است! این خداپرستی است که دور سنگ و خشت بالا رفته، بگردی و بگویی خداپرستم؟! مثل بعضی که امروز با گفتار دیگری می­گویند که چرا پول­هایمان را ببریم بدهیم عرب­های فلان، بخورند؟! بنده خدایی در مهمانی ولیمه کسی که از حج برگشته بود، گفته بود که إن­شاءالله دوباره بروید، او گفته بود: این یک بار هم زیادی است، این هم حالا نمی­دانم چه مصلحتی است که گفته­اند واجب است، ما پول­هایمان را بدهیم این فلان فلان شده­ها بخورند؟! بعد هم ما که چیزی نفهمیدیم. اصلاً پشیمان بود که چرا به حج رفته است؟

 حضرت در ابتدا جواب او را مثل خودش دادند، فرمودند: « إِنَّ مَنْ أَضَلَّهُ اللَّهُ وَ أَعْمَى قَلْبَهُ » هر که را خدا گمراه کند و دیده دل او را کور کند، «اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ فَلَمْ یعذبه [یَسْتَعْذِبْهُ‏] » حق را ناگوار می­بیند و هیچ موقع هم طعم شیرین او را نمی­چشد. حق را جز معذّب بودن برای خود چیزی دیگری نمی­بیند، « وَ صَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَةِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ»  معلوم است شیطان، دوست، ولیّ و سرپرست او می­شود و او را به جایگاه­ها و آبشخورهای هلاکت می­برد و هیچ موقع هم راه بازگشتی ندارد.

« وَ هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِه» این خانه­ایست که خدا خلق خود را به وسیله آن به پرستش وادار کرده است. بالأخره تو می­خواهی خدا را عبادت کنی. من و شما مخلوقیم، آیا می­توانیم واقعاً خدا را ببینیم؟! آیا نعوذبالله و نستجیربالله می­توانیم بگوییم خدا کجاست؟! از آن طرف هم فی ذاته در درونمان، فطرتمان می­خواهیم خداپرستی کنیم، خدا این را قرار داده است.

یک روزی در همین بیت، بت گذاشتند، این­ها امتحانات الهی است و شاید یک موقعی خدای متعال این طور مقرّر کرد که ما متنبّه شویم. در بیت، بت گذاشتند و آنجا بدترین مکان بود. البته نه این که خود بیت بد باشد، چون بت­ها و بت­پرست­ها در آن بودند، بت هم از سنگ و چوب و خرما و ... بود. همین الآن اگر یک سنگ را یا این میزی را که از چوب است، به صورت خدا عبادت کنی، گناه کردی، خدای متعال می­گوید: نباید این کار را کنی امّا برو دور خانه خدا بچرخ!

یا کسی بیاید در ایران، خانه­ای مثل بیت­الله بسازد، آیا می­توانیم آن را عبادت کنیم و رو به آن نماز بخوانیم؟ بگوییم: ما با عربستان سعودی که الآن دست وهابیّت ملعون افتاده است، قهریم، خودمان یک بیت الله در ایران می­سازیم که قبله ما شود، آیا می­توانیم چنین کاری کنیم؟ نمی­توانیم، چون دستور خداست آنجا را قبله بدانیم، لذا می­گوییم چشم. ما نمی­توانیم با دستور خدا مقابله کنیم، اشتباه این­ها هم همین بود. این که وهابیّت ملعون در حمله آن سال به حاجی­های ایرانی می­گفتند که این­ها می­خواستند بیت الله را بدزدند و به قم ببرند، چقدر احمق بودند.

حضرت می­فرمایند: این خانه­ای است که­ خدا به واسطه آن خلق را به پرستش واداشته است، خدا به وسیله آن خواسته ببیند که حضور انسان­ها چقدر است و چقدر خدا را تعظیم می­کنند «فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِه‏» و چقدر به زیارت و مطالب الهی عشق می­ورزند.

فقط عبادت کن، این­جا تفکّر ممنوع!

به یک مطلب دیگر در این جا دقّت کنید. پروردگارعالم همان­طور که ملائکه را امتحان کرد و همان­طور که شیطان ملعون را به وسیله ما امتحان کرد، ما را هم به وسیله چیزهای دیگر امتحان می­کند. به خصوص که ما مدّعی هم هستیم. شیطان هم همین حالت را داشت، جنّ و انس برتر هستند، اجنّه از ملائکه برترند، «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون»[14] اوّل ما انسان­هاییم بعد اجنّه­اند. شیطان هم چون برتر از ملائکه بود، به ظاهر کمی قدرت تفکّر داشت، فکر کرد، گفت: برای چه به این سجده کنم؟

ما هم این­طوریم، برای خودمان فکر می­کنیم. اولاً این تفکّر را چه کسی به ما داده است؟ خدا می­گوید: عبادت کن، این­جا تفکّر ممنوع! پروردگارعالم که از ما می­خواهد تفکّر کنیم ولی یک جاهایی می­گوید تفکّر نکن، فقط اطاعت کن که خواب از چشمت بپرد و از خواب غفلت بیرون بیایی، انسان نباید در خواب باشد.

حالا کسی بیاید بگوید: چرا دور سنگ می­گردید؟! این کسانی که عالم و بزرگوارند برای چه می­روند؟ چه لزومی دارد برویم حجرالاسود را استلام کنیم، ببوسیم و ببوئیم؟! آن کسی هم که دارد می­رود مجبور است. تازه می­گویند: اگر شانه­ات کمی از چپ بگردد باطل است! این کارها را رها کنید، اصل این قضیه هم معلوم نیست درست باشد!

این فرد اظهار و ادّعا می­کند که من قدرت تفکّر دارم و می­توانم فرق بین حق و باطل را بفهمم، این دور بیت گشتن کار عبثی است، منتها روی اظهار کردن این را ندارد و اگر زمانی بتواند، می­گوید.

 امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: اتّفاقاً خدا امتحان ما انسان­ها را این­گونه قرار داد که ببیند چه کسی واقعاً فرمان_­بردار است و سرتعظیم فرود می­آورد. در اوج به ظاهر تفکّر و تعقّل، در اوج دانستن علم و آگاهی و پیشرفت و تکنولوژی و ...، ببیند وقتی به او بگوید: سر به سجده بگذار، عمل می­کند یا نه؟! من به تو می­گویم: دور این بگرد، چشم. همان­طور که به ملائکه گفت: به آدم سجده کنید و به شما ربطی ندارد که آدم تازه وارد است یا نیست، ملائکه هم گفتند: چشم، چون یکبار امتحان شده بودند، امّا ابلیس خواست هر چیزی را با تفکّر و عقل و برهان و دلیل بپذیرد.

 کدام برهانی بالاتر از این که وقتی پروردگارعالم من و شمایی را که هیچ بودیم و اسپرمی بودیم که اصلاً دیده نمی­شدیم، خلق کرد، کجا قدرت تفکّر و تعقّل داشتیم؟ وقتی به دنیا آمدیم فقط بلد بودیم گریه کنیم، پستان دهان ما بگذارند و ما بخوریم، از آن طرف هم قدرت کنترل خودمان را نداشتیم و خودمان را خراب می­کردیم. من و تویی که از اوّل این گونه بودیم و بعد آرام آرام رشد کردیم و بزرگ شدیم و دو کلمه خواندیم، حالا ادّعا می­کنیم که مثلاً ما می­دانیم که دور بیت گشتن چیست. اینجاست که پروردگارعالم به زبان بی­زبانی به ما می­گوید: خفه شو، کارت را انجام بده، به تو چه ربطی دارد که ادّعای عقل می­کنی، عقل آن است که مطیع خدا باشی، نه این که بگویی من نمی­دانم دلیل این چیست. خدا علیم و حکیم است، خیلی از مطالب در قضیه دور بیت گشتن و حج هست که من و تو به آن­ها نرسیدیم.

 آیا من و شما از اوّل می­دانستیم که پروردگارعالم برای زمین قوّه جاذبه قرار داده است؟ آیا می­دانستیم که کره زمین هم مثل کرات دیگر در آسمان معلّق بود؟ چه می­دانستیم، فقط می­دانستیم این زمین است و آن آسمان است و همیشه این را در مقابل آن قرار می­دادیم، در حالی که یادمان رفته بود ما خودمان هم در آسمانیم، خودمان هم در این طومار هستیم. حال ادّعا می‌کنیم که چنین است.

حضرت می‌فرمایند: کوردل این گونه است«وَ صَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَةِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ».

آرامش‌بخش دل‌ها

«وَ هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِهِ وَ قَدْ جَعَلَهُ مَحَلَّ الْأَنْبِیَاءِ»  تو که داری ایراد می‌گیری، اصلاً خدا این‌جا را قرارگاه انبیاء قرار داده است و اوّلین محل انبیاء بوده است. داریم که همه انبیاء بیت­الله را زیارت، طواف و عبادت کرده­اند.

«وَ قِبْلَةَ الْمُصَلِّینَ لَهُ»  و قبله­ای برای نمازگزاران او است، «وَ هُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوَانِهِ» ، ابن ابی­العوجاء تا همین‌جایش را نمی‌فهمید، حضرت مطلب را سنگین‌تر کردند، فرمودند: تازه این شعبه‌ای از رضوان و خشنودی خداست. مثل همین مشهد که «قطعه من رضوان الله تبارک و تعالی» است.

«وَ طَرِیقٌ یُؤَدِّی إِلَى غُفْرَانِهِ»   راهی است که به آمرزش خدا می‌انجامد، یعنی راه غفران خدا همین خانه خداست.

«مَنْصُوبٌ عَلَى اسْتِوَاءِ الْکَمَالِ» این بر بنیاد کمال استوار شده است. خلاف آن چیزی که تو می‌گویی عدّه‌ای که بی‌تفکّر هستند این کار را انجام می‌دهند و آن‌ها که اهل تفکّر و نظرند، فردا می‌گویند: چرا این کارها را می‌کنید، اتّفاقاً این­جا مقام کمال است، تمام کمالات انسانی این‌جاست، تو نمی‌فهمی.

«وَ مُجْتَمَعِ الْعَظَمَةِ»   مرکز عظمت پروردگارعالم و عظمت مسلمین این‌جاست. مسلمانان که جمع می­شوند، قدر یکدیگر را می‌دانند و عظمت پیدا می‌کنند. إن‌شاءالله خدا قسمت کند، حج و عمره مفرده این­طورند – این که حجّ عمره می­گویند غلط مصطلح است و اصل همان عمره است - به خصوص وقتی حج واجب مشرّف می‌شوید، بهتر می‌بینید، غوغاست، از همه کشورها و همه ملیّت­ها آمده­اند، از ترکیه، انگلستان، آمریکا، فیلیپین، پاکستان، بنگلادش، هلند، چین و ... می­آیند. آن‌قدر هم جالب است که از هر کشوری ولو شده ده نفر می‌آیند و این قدرت و اجتماع مسلمین را نشان می‌دهد. این یک مطلب که باید بدانیم حکمت پروردگارعالم در این قرار گرفته است.

امام باقر(صلوات اللّه و سلامه علیه) در روایتی کوتاه امّا خیلی زیبا و جالب می‌فرمایند: «الْحَجُّ تَسْکِینُ الْقُلُوبِ»[15]حجّ، آرامش‌بخش دل‌هاست.

اصلاً خود آن عظمت بیت­الله را که می‌بینی، آرامش­بخش است. هر قدر هم این‌ها آن هتل‌ها را اطراف بیت می‌سازند که حواس مردم را پرت کنند ولی حواس مردم اصلاً به آن­ها نیست. مگر ابرهه نبود که خانه­ای به نام خانه خدا ساخت، دید باز هم مردم به سمت بیت‌الله می‌روند، آمد که اصل بیت‌الله را بکوبد و از بین ببرد امّا برعکس شد. عظمت حجّ، همیشگی است. انسان که به آن­جا می‌رود خودش آرامش می‌گیرد.

شاید یک معنی دیگر هم این باشد که وقتی می‌رویم و همه مسلمین را می‌بینیم، عامل آرامش و قوّت قلب است، مسلمین آن‌جا همدیگر را پیدا می‌کنند. گرچه این وهابیّت ملعون یهودی نگذاشت آن برائت از مشرکین که مسلمین از مشرکین عالم برائت می‌جستند، ادامه یابد، چقدر آن راهپیمایی اثر داشت. آن چه الآن هست یک بازیچه است. سال‌های اوّل این مراسم ما را شوخی گرفتند و گفتند: فقط خود ایرانی‌ها هستند. بعد دیدند همه ملحق شدند و از جاهای دیگر هم دارند می‌آیند، لذا جلو آن را گرفتند.

چرا نباید رمی جمرات فراموش شود و هرکه هست باید برود هفت سنگ بزند؟ هم جمره اولی، هم وسطی و هم عقبی را باید سنگ زد، چرا باید سنگ بزنیم؟ آیا به این دلیل که حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) سنگ زده است؟ بله، آن یک مطلب است، جایگاهی است که شیطان آمد حضرت اسماعیل و حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیهما الصّلوة و السّلام) را فریب دهد، ولی دلیل اصلی این است که به ما یادآوری کنند، هر زمان باید شیطان را بزنید. شیطان این زمان کیست، باید او را بزنید. این‌ها باید باعث تفکّر شود، برای همین حجّ آرامش­بخش قلوب است.

خوار و ذلیل نزد خدا

آن‌قدر مهم است که باز امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) فرمودند: «مَا مِنْ بُقْعَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْمَسْعَى»[16] هیچ بقعه و جایگاهی نزد پروردگارعالم محبوب­تر از مسعی نیست. مسعی فضای مابین دو تپّه در کنار مسجدالحرام است که هفت بار باید بروند و سعی بین صفا و مروه کنند، در این هروله کردن باید بالا و پایین بپری و حسابی عرقت را درمی‌آورد، همان هروله‌ای که ملعون ابن ابی­العوجاء گفت: مثل شتر رمیده هروله می­کنید. حضرت می‌فرمایند: آن‌طور نیست. «لِأَنَّهُ یَذِلُّ فِیهِ کُلُّ جَبَّار» این‌جا جایگاهی است که هر گردنگشی که باشد، ذلیل و خوار می‌شود.

حکمت و فلسفه حجّ این است که انسان بفهمد، هم نفس خودش و هم دیگران را خوار و ذلیل می‌کند، خدا می‌گوید: عبادت مرا بکن، وإلّا انسان گردن­کش می‌شود.

برای همین است که همه باید یک لباس به نام احرام داشته باشند، پادشاهی نمی‌تواند بیاید و مثلاً تاج پادشاهی‌اش به سرش باشد یا یکی با یک لباس دیبای چنین و چنان بیاید، عالم دینی یا هر که می‌خواهی باشی، همه باید لباس را دربیاورند و یک لباس احرام بپوشند که إن‌شاءالله روایات را بیان می­کنیم.

گفتند: حتّی شده نان و سرکه هم بخورید امّا پول­هایتان را جمع کنید و به حجّ بروید. چون وقتی آن‌جا می‌روی، یک نفر که خیلی ثروتمند و متمکّن است و به تعبیری اگر حجّ، پنجاه یا صد میلیون هم باشد، راحت می‌تواند سالی ده بار برود، وقتی او می‌آید می‌بیند یک سیاه­پوست، افغانی، پاکستانی یا ... هم هستند، بعد نگاه می‌کند می­بیند فلانی که در محلّه‌شان بود و خیلی دستش به دهانش نمی‌رسید هم آن­جاست و او هم همین لباسی را دارد که من دارم، همه احرام دارند، انسان را ذلیل و خوار می‌کند، نه درمقابل بنده، در مقابل خدا. قدرت و عظمت خدا را می‌فهمد. این جایگاه، جایگاهی است که انسان را ذلیل و خوار می‌کند.

به خصوص کسی که تا حالا راه می‌رفته است، حالا باید در آن هروله، هفت مرتبه بدو بدو برود و بیاید، سعی بین صفا و مروه، او را بیچاره می‌کند. الآن که باید بگوییم متأسّفانه خیلی راحت شده است. اصلاً این‌گونه نبود، اوّلاً سقف نداشت، باد و باران و آفتاب بود، بعد هم زمین آن­جا صاف نبود، حالت کلوخی داشت، می‌دانید در حال احرام باید پابرهنه باشیم، کسی نمی‌تواند جوراب بپوشد، پای انسان باید باز باشد، این پا بالا و پایین می­شود و درد می­گیرد، دیگر اصلاً در خودت نیستی، دیگران رد می­شوند، بعضی بوی بدنشان آزاردهنده است، بوی بدن بعضی از آفریقایی‌ها بسیار بد است – که این را اتّفاقاً خدای متعال قرار داده - نباید دست به بینی بگیری و ترش‌رویی کنی - در طواف و در کل زمان مُحرم بودن نباید به خودت عطر بزنی، بینی‌ات را هم نباید بگیری - خدا درست حسابی بنده را ذلیل می‌کند تا عزیز عندالله شود. این‌ها لطف خداست اگر انسان بفهمد.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت، به خصّیصین درگاهت، حجّ حقیقی نصیب ما بگردان.

صاحب حجّ، آن حاجی حقیقی به فریادمان برسان.

ای خدا! توفیق حجّ در محضر او به ما مرحمت بفرما.

ای خدا! آبروی ما را به آبروی آن حاجی حقیقی­ات، در دو دنیا مریز.

معرفت دین، معرفت اهل‌بیت، توأم با محبّتشان به ما مرحمت بفرما.

قلوب ما را مرکز معارف قرار بده.

خضوع، خشوع و بندگی به ما مرحمت بفرما.

آقاجانمان از ما راضی و خشنود بگردان.

به اولیاء و انبیائت، به فضل و کرمت ما را در دو دنیا از اهل‌بیت دور مگردان.

ای خدا! عنایات حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین)، بندگان خاص خودت، بر ما روزافزون بگردان.

دشمنان حج و دین، رأس این دشمنان، صهیونیسم جهانی، یهود، ریشه‌کن بگردان.

ای خدا! دو بازوی یهود، وهابیّت و بهائیّت ملعون، ریشه‌کن بگردان.

خدایا! دست کثیف این وهابیّت ملعون از حرمین شریفین قطع و قلع و قمع بگردان.

آقاجانمان، امام زمان به فریادمان برسان.

ما را جزء سربازانش قرار ده.

تو قادری، ظهورش در عمر ناقابل ما قرار بده.

نائبش در کنف حمایتت محفوظ بدار.

«بالنبی و آله صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)»

بسمه تعالی

حجّ عارفان

جلسه هفدهم – 19/06/92

دعا در بزرگترین ابتلا

عرض کردیم پروردگارعالم، حج را به عنوان جایگاه اجتماع انسان­ها برای حق­خواهی و جهاد با نفس قرار داد. «حاء» حج، حق­طلبی و حق­خواهی است و «جیم» آن جهاد با نفس است.

بیان شد: پروردگارعالم ابتلای حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) را به کلماتی قرار داد که بعد از آن او را به امامت رساند. یکی از آن ابتلائات این بود که پروردگارعالم از او خواست تا قواعد بیت را بالا ببرد «وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ  وَ إِسْماعیل »^[1]  و ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) همراه با فرزند خود اسماعیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) این امر را انجام دادند. بیان شد که به نظر می­رسد بزرگترین ابتلاء ابراهیم خلیل(علی نبینا و آله و علیه الصّلاه و السّلام) همین بوده است و دلیل و برهان هم این که وقتی همراه با اسماعیل عزیزش(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) قواعد بیت را بالا بردند، دعا کرد: «رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیم»[2].

اوّل این که، او برای این کار نه تنها منّت نگذاشت، بلکه منّت کشید که راجع به این بحث کرده­ایم. ثانیاً با حالاتی که برای او به وجود آمد، متوجّه شد که این­جا، جایگاه دعاست و به واسطه این امتحان، الآن خدا دعایش را مستجاب می­کند. امتحان­های بزرگی از جمله ذبح اسماعیل را گذراند امّا این امتحان، بزرگترین است.

لذا دعا کرد: «رَبَّنَا وَ اجْعَلْنَا مُسْلِمَینْ‏ِ لَکَ وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَ تُبْ عَلَیْنَاإِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم »[3] پروردگارا! دل ما و فرزندان ما را تسلیم فرمان خود قرار ده. بهترین دعا هم همین است که انسان بخواهد هم خود و هم فرزندانش در راه دین بمانند. اگر انسان مطالب مادّی هم بخواهد، بد نیست امّا افضل ادعیه این است که ما و نسلمان دین­دار باقی بمانند.

« وَ مِن ذُرِّیَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّکَ »  فرزندان ما هم تسلیم دین و رضای تو باشند، تسلیم اوامر تو باشند. « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » این مناسک را به ما نشان بده که باید چه کنیم. همین دور بیت گشتن را خدای متعال برای ما قرار داد. «و تب علینا»  و توبه ما را بپذیر، «إِنَّکَ أَنتَ التَّوَّابُ الرَّحِیم» که تو بهترین توّاب و رحیم به خلق هستی.

از خصوصیّات انبیاء این است که دلشان برای امّت می­سوزد، لذا مجدّد دعا می­کند: «رَبَّنَا وَ ابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنهُمْ یَتْلُواْ عَلَیهِمْ ءَایَاتِکَ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الحِکْمَةَ وَ یُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الحَکِیم»5. بیان شد این آیه چون از لسان ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام)، یک انسان است، تزکیه مؤخّر آمده و علم مقدّم بر تزکیه است، امّا در قول خدا، تزکیه مقدّم بر علم و حکمت است.

اطاعت از هر چه خدا بگوید، حتّی بت پرستی

بلافاصله پروردگارعالم می­فرماید: «وَ مَن یَرْغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبْرَاهِمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفْسَهُ»^[4] هر کس از آیین پاک ابراهیم دوری بجوید، سفیه است. چون خود ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) بیان می­کند: « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا »، پس این ابداعی از ناحیه او نیست، بلکه مِن ناحیه الله است. وقتی خود خدا دستور می­دهد، ما باید طاعت خدا را کنیم.

اگر یک روز، نعوذبالله و نستجیربالله، خدا دستور می­داد به بت سجده کنید، سجده می­کنیم. الآن می­گوییم: اگر خدا «نعوذبالله و نستجیربالله» بگوید به بت عبادت کن، امّا اصلاً این «نعوذ بالله و نستجیر بالله» گفتن غلط است، «نعوذ بالله و نستجیر بالله» ندارد، خود خدا دستور داده است.

خدای متعال به ملائکه دستور داد به آدم سجده کنید، ملائکه می­گویند: چشم و به دلیل این امر کاری ندارند. اگر «چرا» بگویند، فضولی است. البته این که خود خدا دلیل امر را مرحمت کند، بحث دیگری است.

اتّفاقاً ملائکه، یک بار فضولی کردند. «وَ إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَة»[5]. ملائکه می­دانند این معجونی که خدا درست می­کند، در او فساد و خونریزی هست، هم بدی­ها و هم خوبی­ها در آن وجود دارد، «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها»[6]. ملک می­فهمد که اگر یک لحظه این انسان غافل شود، این فجور بر او غلبه می­کنند. مثل مریضی خوره یا سرطان که اوائل بیماری، اکثر بدن سالم است ولی اگر بیمار جلوگیری نکند، نفوذ می­کند و همه بدن را می­گیرد، ملائک می­دانند قاعده­ فجور این است که بر تقوا غلبه می­کند، مثل کسی که زکام دارد، اگر جلوگیری نکند، بیماری پیشرفت می­کند و دیگران را هم مریض می­کند.

«قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ»^[7]. فکر نکنید ملائکه غیب­گو بودند، بلکه معلوم است معجونی از تقوا و فجور، آخر به این­جا می­کشد. اگر در یک لیوان آب داغ، مقداری چای بریزید، کل لیوان را رنگی می­کند. ملائکه می­دانند که این فساد، انسان را بیچاره می­کند و وحشی­گری می­آورد؛ چون حیوانات را دیده بودند، دایناسورها و آن­ موجوداتی را که شاید فسیل­های آن­ها هم گیر ما نیامده باشد و بر اساس آن فسیل­ها اسم­گذاری شده­اند والّا شاید چیز دیگری بودند، دیده بودند و می­دانند که آخر کار هرکه این خصوصیّات را داشته باشد و به زمین برود، خونریزی و کشت و کشتار است. همین مطلبی که ما به ظاهر می­گوییم انسان حیوان ناطق است، این حیوانیّت در ما هست.

لذا ملائکه تعجّب می­کنند، می­گویند: عجبا! خدایا! تو می­خواهی این را خلیفه قرار دهی؟! در حالی که ما تو را تسبیح و تقدیس می­کنیم. اوّل باری که ملائکه فضولی کردند این­جا بود، شاید حسّ سؤال در آن­ها برانگیخته شد و این­ را گفتند. حضرت حق فرمود: «قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُون»^[8].

«وَ عَلَّمَ ءَادَمَ الْأَسمَاءَ کلَهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلىَ الْمَلَئکَةِ فَقَالَ أَنبِونىِ بِأَسْمَاءِ هَؤُلَاءِ إِن کُنتُمْ صَادِقِین»[9]، اسماء را به آدم تعلیم داد و بعد آن­ها را به ملائکه عرضه داشت و فرمود: از آن­ اسماء به من خبر دهید، اگر راست می­گویید.

«قَالُواْ سُبْحَانَکَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا  إِنَّکَ أَنتَ الْعَلِیمُ الحْکِیم»[10] ملائکه گفتند: ما علمی نداریم غیر از آن چیزی که تو به ما یاد دادی، تو علیم و حکیم هستی.

لذا ملائکه یک بار این­جا دیده بودند و خوب بود ابلیس ملعون هم همین­جا عبرت می­گرفت. شاید در زمانی که ملائکه گفتند: خدایا! کسی را که در زمین فساد و خونریزی می­کند، خلیفه می­کنی؟! « قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ »،  ابلیس گفته باشد: معلوم است دیگر نمی­شود کاری کرد، ولی تجربه نکرد - در بعضی از روایات هم یک اشاره­ای دارد، ولی نمی­خواهم بگویم حتمی است -.

 « فَلَمَّا أَنبَأَهُم بِأَسمَائهِمْ قَالَ أَ لَمْ أَقُل لَّکُمْ إِنىّ‏ِ أَعْلَمُ غَیْبَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا کُنتُمْ تَکْتُمُون»^[11]    که ملائکه هم فهمیدند و قبل از این خودشان اقرار کردند.

سپس فرمود: «وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئکَةِ اسْجُدُواْ لاَدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِیسَ أَبىَ‏ وَ اسْتَکْبرَ وَ کاَنَ مِنَ الْکَافِرِین»[12]، هنگامی که به ملائکه گفتیم: به آدم سجده کنید، سجده کردند مگر ابلیس که ابا کرد از این که این کار را انجام دهد و تکبّر جست.

خدا خواسته است. وقتی فرمود: سجده کنید، ملائکه یک بار فضولی کردند و دیدند فایده­ای ندارد، لذا فهمیدند که باید چشم بگویند.

خدا می­گوید: دور بیت بگرد، چشم. برای همین ابراهیم خلیل(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) فرمود: « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » که بعداً کسی نیاید بگوید او از خودش درآورد. می­توانیم عصمت انبیاء را از همین « وَ أَرِنَا مَنَاسِکَنَا » اخذ کنیم. گفت: خدایا! به ما نشان بده که ما باید چطور مناسک را انجام دهیم. از خودش درنیاورد که باید چنین و چنان باشد.

«وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ»، چه کسانی از این دوری می­جویند؟ سفیهان و نادانان که صورت ظاهر هم ادعای دانایی می­کنند که چرا ما باید دور سنگ و خشت و گل بگردیم، ما موّحدیم! اصلاً اوّل چیزی که باید به وهابیّت ملعون گفت، همین است که ای مردک! تو که الآن داری دور سنگ می­گردی، بعد به ما ایراد می­گیری؟!

خانه­ای که خدا به وسیله آن خلق را به پرستش واداشته

 هر کس از آیین پاک ملّت ابراهیم دوری بجوید، معلوم است سفیه است، «وَ مَنْ یَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهیمَ إِلاَّ مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ» . این سفیهان همیشه وجود داشته­اند و الآن هم هستند. یکی از این سفیهان، ابن ابی­العوجاء است.

جلسه گذشته روایتی را بیان کردیم که خلّص آن را می­گوییم. اوّلین کاری که ابن ابی­العوجاء کرد این بود که با هم مسلک­هایش نزد حضرت صادق القول و الفعل(صلوات اللّه و سلامه علیه)  آمد و گفت: «إِنَّ الْمَجَالِسَ بِالْأَمَانَاتِ ...»[13] مجلس­ها امانت است و هر کس سرفه­ای دارد بالأخره باید سرفه کند، اجازه می­دهید من هم چیزی بگویم، حضرت فرمودند: هر چه دلت می­خواهد بگو، « تَکَلَّمْ بِمَا شِئْتَ».

با اهانت شروع کرد و حضرت هم اهانت او را خوب جواب داد، گفت: تا چه زمانی این خرمن را می­کوبید - مثل گاو و خری که دور خرمن­ها می­گردند- و به این سنگ، این خانه­ای که با خشت و گل برافراشته شده است، پناه می­برید و آن را می­پرستید و مثل شتر رمیده شده، بر گِرد آن هروله می­کنید، « وَ تُهَرْوِلُونَ حَوْلَهُ هَرْوَلَةَ الْبَعِیرِ إِذَا نَفَرَ».

هر کس به این عمل شما فکر کند و بخواهد آن را ارزیابی کند «مَنْ فَکَّرَ فِی هَذَا أَوْ قَدَّرَ عَلِمَ أَنَّ هَذَا فِعْلٌ أَسَّسَهُ غَیْرُ حَکِیمٍ » می­فهمد که این یک کار بیخود، غیرحکیمانه و مفتضح است، « وَ لَا ذِی نَظَرٍ»  کسی که دارای نظر نیست و خام­اندیش است، این کار را بنا کرده است. تعجّب می­کنم تو و پدرت که سردمدار علم هستید، چرا این کار را می­کنید؟! چون زمان امام باقر و امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیهما)، زمانی بود که دعای مسلمین «اللهم اشغل الظالمین بالظالمین »، برآورده شده بود و ظالمین؛ بنی عبّاس و بنی امیّه به هم مشغول بودند - خدا کند همیشه به هم مشغول باشند و ما هم دعا می­کنیم -  و در آن ایّام، این امامان علم را رواج دادند.

ابن ابی­العوجاء می­داند که حضرت عالم است، می­گوید: از شما دو تن بعید است! این خداپرستی است که دور سنگ و خشت بالا رفته، بگردی و بگویی خداپرستم؟! مثل بعضی که امروز با گفتار دیگری می­گویند که چرا پول­هایمان را ببریم بدهیم عرب­های فلان، بخورند؟! بنده خدایی در مهمانی ولیمه کسی که از حج برگشته بود، گفته بود که إن­شاءالله دوباره بروید، او گفته بود: این یک بار هم زیادی است، این هم حالا نمی­دانم چه مصلحتی است که گفته­اند واجب است، ما پول­هایمان را بدهیم این فلان فلان شده­ها بخورند؟! بعد هم ما که چیزی نفهمیدیم. اصلاً پشیمان بود که چرا به حج رفته است؟

 حضرت در ابتدا جواب او را مثل خودش دادند، فرمودند: « إِنَّ مَنْ أَضَلَّهُ اللَّهُ وَ أَعْمَى قَلْبَهُ » هر که را خدا گمراه کند و دیده دل او را کور کند، «اسْتَوْخَمَ الْحَقَّ فَلَمْ یعذبه [یَسْتَعْذِبْهُ‏] » حق را ناگوار می­بیند و هیچ موقع هم طعم شیرین او را نمی­چشد. حق را جز معذّب بودن برای خود چیزی دیگری نمی­بیند، « وَ صَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَةِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ»  معلوم است شیطان، دوست، ولیّ و سرپرست او می­شود و او را به جایگاه­ها و آبشخورهای هلاکت می­برد و هیچ موقع هم راه بازگشتی ندارد.

« وَ هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِه» این خانه­ایست که خدا خلق خود را به وسیله آن به پرستش وادار کرده است. بالأخره تو می­خواهی خدا را عبادت کنی. من و شما مخلوقیم، آیا می­توانیم واقعاً خدا را ببینیم؟! آیا نعوذبالله و نستجیربالله می­توانیم بگوییم خدا کجاست؟! از آن طرف هم فی ذاته در درونمان، فطرتمان می­خواهیم خداپرستی کنیم، خدا این را قرار داده است.

یک روزی در همین بیت، بت گذاشتند، این­ها امتحانات الهی است و شاید یک موقعی خدای متعال این طور مقرّر کرد که ما متنبّه شویم. در بیت، بت گذاشتند و آنجا بدترین مکان بود. البته نه این که خود بیت بد باشد، چون بت­ها و بت­پرست­ها در آن بودند، بت هم از سنگ و چوب و خرما و ... بود. همین الآن اگر یک سنگ را یا این میزی را که از چوب است، به صورت خدا عبادت کنی، گناه کردی، خدای متعال می­گوید: نباید این کار را کنی امّا برو دور خانه خدا بچرخ!

یا کسی بیاید در ایران، خانه­ای مثل بیت­الله بسازد، آیا می­توانیم آن را عبادت کنیم و رو به آن نماز بخوانیم؟ بگوییم: ما با عربستان سعودی که الآن دست وهابیّت ملعون افتاده است، قهریم، خودمان یک بیت الله در ایران می­سازیم که قبله ما شود، آیا می­توانیم چنین کاری کنیم؟ نمی­توانیم، چون دستور خداست آنجا را قبله بدانیم، لذا می­گوییم چشم. ما نمی­توانیم با دستور خدا مقابله کنیم، اشتباه این­ها هم همین بود. این که وهابیّت ملعون در حمله آن سال به حاجی­های ایرانی می­گفتند که این­ها می­خواستند بیت الله را بدزدند و به قم ببرند، چقدر احمق بودند.

حضرت می­فرمایند: این خانه­ای است که­ خدا به واسطه آن خلق را به پرستش واداشته است، خدا به وسیله آن خواسته ببیند که حضور انسان­ها چقدر است و چقدر خدا را تعظیم می­کنند «فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِه‏» و چقدر به زیارت و مطالب الهی عشق می­ورزند.

فقط عبادت کن، این­جا تفکّر ممنوع!

به یک مطلب دیگر در این جا دقّت کنید. پروردگارعالم همان­طور که ملائکه را امتحان کرد و همان­طور که شیطان ملعون را به وسیله ما امتحان کرد، ما را هم به وسیله چیزهای دیگر امتحان می­کند. به خصوص که ما مدّعی هم هستیم. شیطان هم همین حالت را داشت، جنّ و انس برتر هستند، اجنّه از ملائکه برترند، «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُون»[14] اوّل ما انسان­هاییم بعد اجنّه­اند. شیطان هم چون برتر از ملائکه بود، به ظاهر کمی قدرت تفکّر داشت، فکر کرد، گفت: برای چه به این سجده کنم؟

ما هم این­طوریم، برای خودمان فکر می­کنیم. اولاً این تفکّر را چه کسی به ما داده است؟ خدا می­گوید: عبادت کن، این­جا تفکّر ممنوع! پروردگارعالم که از ما می­خواهد تفکّر کنیم ولی یک جاهایی می­گوید تفکّر نکن، فقط اطاعت کن که خواب از چشمت بپرد و از خواب غفلت بیرون بیایی، انسان نباید در خواب باشد.

حالا کسی بیاید بگوید: چرا دور سنگ می­گردید؟! این کسانی که عالم و بزرگوارند برای چه می­روند؟ چه لزومی دارد برویم حجرالاسود را استلام کنیم، ببوسیم و ببوئیم؟! آن کسی هم که دارد می­رود مجبور است. تازه می­گویند: اگر شانه­ات کمی از چپ بگردد باطل است! این کارها را رها کنید، اصل این قضیه هم معلوم نیست درست باشد!

این فرد اظهار و ادّعا می­کند که من قدرت تفکّر دارم و می­توانم فرق بین حق و باطل را بفهمم، این دور بیت گشتن کار عبثی است، منتها روی اظهار کردن این را ندارد و اگر زمانی بتواند، می­گوید.

 امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: اتّفاقاً خدا امتحان ما انسان­ها را این­گونه قرار داد که ببیند چه کسی واقعاً فرمان_­بردار است و سرتعظیم فرود می­آورد. در اوج به ظاهر تفکّر و تعقّل، در اوج دانستن علم و آگاهی و پیشرفت و تکنولوژی و ...، ببیند وقتی به او بگوید: سر به سجده بگذار، عمل می­کند یا نه؟! من به تو می­گویم: دور این بگرد، چشم. همان­طور که به ملائکه گفت: به آدم سجده کنید و به شما ربطی ندارد که آدم تازه وارد است یا نیست، ملائکه هم گفتند: چشم، چون یکبار امتحان شده بودند، امّا ابلیس خواست هر چیزی را با تفکّر و عقل و برهان و دلیل بپذیرد.

 کدام برهانی بالاتر از این که وقتی پروردگارعالم من و شمایی را که هیچ بودیم و اسپرمی بودیم که اصلاً دیده نمی­شدیم، خلق کرد، کجا قدرت تفکّر و تعقّل داشتیم؟ وقتی به دنیا آمدیم فقط بلد بودیم گریه کنیم، پستان دهان ما بگذارند و ما بخوریم، از آن طرف هم قدرت کنترل خودمان را نداشتیم و خودمان را خراب می­کردیم. من و تویی که از اوّل این گونه بودیم و بعد آرام آرام رشد کردیم و بزرگ شدیم و دو کلمه خواندیم، حالا ادّعا می­کنیم که مثلاً ما می­دانیم که دور بیت گشتن چیست. اینجاست که پروردگارعالم به زبان بی­زبانی به ما می­گوید: خفه شو، کارت را انجام بده، به تو چه ربطی دارد که ادّعای عقل می­کنی، عقل آن است که مطیع خدا باشی، نه این که بگویی من نمی­دانم دلیل این چیست. خدا علیم و حکیم است، خیلی از مطالب در قضیه دور بیت گشتن و حج هست که من و تو به آن­ها نرسیدیم.

 آیا من و شما از اوّل می­دانستیم که پروردگارعالم برای زمین قوّه جاذبه قرار داده است؟ آیا می­دانستیم که کره زمین هم مثل کرات دیگر در آسمان معلّق بود؟ چه می­دانستیم، فقط می­دانستیم این زمین است و آن آسمان است و همیشه این را در مقابل آن قرار می­دادیم، در حالی که یادمان رفته بود ما خودمان هم در آسمانیم، خودمان هم در این طومار هستیم. حال ادّعا می‌کنیم که چنین است.

حضرت می‌فرمایند: کوردل این گونه است«وَ صَارَ الشَّیْطَانُ وَلِیَّهُ یُورِدُهُ مَنَاهِلَ الْهَلَکَةِ ثُمَّ لَا یُصْدِرُهُ».

آرامش‌بخش دل‌ها

«وَ هَذَا بَیْتٌ اسْتَعْبَدَ اللَّهُ بِهِ خَلْقَهُ لِیَخْتَبِرَ طَاعَتَهُمْ فِی إِتْیَانِهِ فَحَثَّهُمْ عَلَى تَعْظِیمِهِ وَ زِیَارَتِهِ وَ قَدْ جَعَلَهُ مَحَلَّ الْأَنْبِیَاءِ»  تو که داری ایراد می‌گیری، اصلاً خدا این‌جا را قرارگاه انبیاء قرار داده است و اوّلین محل انبیاء بوده است. داریم که همه انبیاء بیت­الله را زیارت، طواف و عبادت کرده­اند.

«وَ قِبْلَةَ الْمُصَلِّینَ لَهُ»  و قبله­ای برای نمازگزاران او است، «وَ هُوَ شُعْبَةٌ مِنْ رِضْوَانِهِ» ، ابن ابی­العوجاء تا همین‌جایش را نمی‌فهمید، حضرت مطلب را سنگین‌تر کردند، فرمودند: تازه این شعبه‌ای از رضوان و خشنودی خداست. مثل همین مشهد که «قطعه من رضوان الله تبارک و تعالی» است.

«وَ طَرِیقٌ یُؤَدِّی إِلَى غُفْرَانِهِ»   راهی است که به آمرزش خدا می‌انجامد، یعنی راه غفران خدا همین خانه خداست.

«مَنْصُوبٌ عَلَى اسْتِوَاءِ الْکَمَالِ» این بر بنیاد کمال استوار شده است. خلاف آن چیزی که تو می‌گویی عدّه‌ای که بی‌تفکّر هستند این کار را انجام می‌دهند و آن‌ها که اهل تفکّر و نظرند، فردا می‌گویند: چرا این کارها را می‌کنید، اتّفاقاً این­جا مقام کمال است، تمام کمالات انسانی این‌جاست، تو نمی‌فهمی.

«وَ مُجْتَمَعِ الْعَظَمَةِ»   مرکز عظمت پروردگارعالم و عظمت مسلمین این‌جاست. مسلمانان که جمع می­شوند، قدر یکدیگر را می‌دانند و عظمت پیدا می‌کنند. إن‌شاءالله خدا قسمت کند، حج و عمره مفرده این­طورند – این که حجّ عمره می­گویند غلط مصطلح است و اصل همان عمره است - به خصوص وقتی حج واجب مشرّف می‌شوید، بهتر می‌بینید، غوغاست، از همه کشورها و همه ملیّت­ها آمده­اند، از ترکیه، انگلستان، آمریکا، فیلیپین، پاکستان، بنگلادش، هلند، چین و ... می­آیند. آن‌قدر هم جالب است که از هر کشوری ولو شده ده نفر می‌آیند و این قدرت و اجتماع مسلمین را نشان می‌دهد. این یک مطلب که باید بدانیم حکمت پروردگارعالم در این قرار گرفته است.

امام باقر(صلوات اللّه و سلامه علیه) در روایتی کوتاه امّا خیلی زیبا و جالب می‌فرمایند: «الْحَجُّ تَسْکِینُ الْقُلُوبِ»[15]حجّ، آرامش‌بخش دل‌هاست.

اصلاً خود آن عظمت بیت­الله را که می‌بینی، آرامش­بخش است. هر قدر هم این‌ها آن هتل‌ها را اطراف بیت می‌سازند که حواس مردم را پرت کنند ولی حواس مردم اصلاً به آن­ها نیست. مگر ابرهه نبود که خانه­ای به نام خانه خدا ساخت، دید باز هم مردم به سمت بیت‌الله می‌روند، آمد که اصل بیت‌الله را بکوبد و از بین ببرد امّا برعکس شد. عظمت حجّ، همیشگی است. انسان که به آن­جا می‌رود خودش آرامش می‌گیرد.

شاید یک معنی دیگر هم این باشد که وقتی می‌رویم و همه مسلمین را می‌بینیم، عامل آرامش و قوّت قلب است، مسلمین آن‌جا همدیگر را پیدا می‌کنند. گرچه این وهابیّت ملعون یهودی نگذاشت آن برائت از مشرکین که مسلمین از مشرکین عالم برائت می‌جستند، ادامه یابد، چقدر آن راهپیمایی اثر داشت. آن چه الآن هست یک بازیچه است. سال‌های اوّل این مراسم ما را شوخی گرفتند و گفتند: فقط خود ایرانی‌ها هستند. بعد دیدند همه ملحق شدند و از جاهای دیگر هم دارند می‌آیند، لذا جلو آن را گرفتند.

چرا نباید رمی جمرات فراموش شود و هرکه هست باید برود هفت سنگ بزند؟ هم جمره اولی، هم وسطی و هم عقبی را باید سنگ زد، چرا باید سنگ بزنیم؟ آیا به این دلیل که حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) سنگ زده است؟ بله، آن یک مطلب است، جایگاهی است که شیطان آمد حضرت اسماعیل و حضرت ابراهیم(علی نبیّنا و آله و علیهما الصّلوة و السّلام) را فریب دهد، ولی دلیل اصلی این است که به ما یادآوری کنند، هر زمان باید شیطان را بزنید. شیطان این زمان کیست، باید او را بزنید. این‌ها باید باعث تفکّر شود، برای همین حجّ آرامش­بخش قلوب است.

خوار و ذلیل نزد خدا

آن‌قدر مهم است که باز امام صادق(صلوات اللّه و سلامه علیه) فرمودند: «مَا مِنْ بُقْعَةٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ الْمَسْعَى»[16] هیچ بقعه و جایگاهی نزد پروردگارعالم محبوب­تر از مسعی نیست. مسعی فضای مابین دو تپّه در کنار مسجدالحرام است که هفت بار باید بروند و سعی بین صفا و مروه کنند، در این هروله کردن باید بالا و پایین بپری و حسابی عرقت را درمی‌آورد، همان هروله‌ای که ملعون ابن ابی­العوجاء گفت: مثل شتر رمیده هروله می­کنید. حضرت می‌فرمایند: آن‌طور نیست. «لِأَنَّهُ یَذِلُّ فِیهِ کُلُّ جَبَّار» این‌جا جایگاهی است که هر گردنگشی که باشد، ذلیل و خوار می‌شود.

حکمت و فلسفه حجّ این است که انسان بفهمد، هم نفس خودش و هم دیگران را خوار و ذلیل می‌کند، خدا می‌گوید: عبادت مرا بکن، وإلّا انسان گردن­کش می‌شود.

برای همین است که همه باید یک لباس به نام احرام داشته باشند، پادشاهی نمی‌تواند بیاید و مثلاً تاج پادشاهی‌اش به سرش باشد یا یکی با یک لباس دیبای چنین و چنان بیاید، عالم دینی یا هر که می‌خواهی باشی، همه باید لباس را دربیاورند و یک لباس احرام بپوشند که إن‌شاءالله روایات را بیان می­کنیم.

گفتند: حتّی شده نان و سرکه هم بخورید امّا پول­هایتان را جمع کنید و به حجّ بروید. چون وقتی آن‌جا می‌روی، یک نفر که خیلی ثروتمند و متمکّن است و به تعبیری اگر حجّ، پنجاه یا صد میلیون هم باشد، راحت می‌تواند سالی ده بار برود، وقتی او می‌آید می‌بیند یک سیاه­پوست، افغانی، پاکستانی یا ... هم هستند، بعد نگاه می‌کند می­بیند فلانی که در محلّه‌شان بود و خیلی دستش به دهانش نمی‌رسید هم آن­جاست و او هم همین لباسی را دارد که من دارم، همه احرام دارند، انسان را ذلیل و خوار می‌کند، نه درمقابل بنده، در مقابل خدا. قدرت و عظمت خدا را می‌فهمد. این جایگاه، جایگاهی است که انسان را ذلیل و خوار می‌کند.

به خصوص کسی که تا حالا راه می‌رفته است، حالا باید در آن هروله، هفت مرتبه بدو بدو برود و بیاید، سعی بین صفا و مروه، او را بیچاره می‌کند. الآن که باید بگوییم متأسّفانه خیلی راحت شده است. اصلاً این‌گونه نبود، اوّلاً سقف نداشت، باد و باران و آفتاب بود، بعد هم زمین آن­جا صاف نبود، حالت کلوخی داشت، می‌دانید در حال احرام باید پابرهنه باشیم، کسی نمی‌تواند جوراب بپوشد، پای انسان باید باز باشد، این پا بالا و پایین می­شود و درد می­گیرد، دیگر اصلاً در خودت نیستی، دیگران رد می­شوند، بعضی بوی بدنشان آزاردهنده است، بوی بدن بعضی از آفریقایی‌ها بسیار بد است – که این را اتّفاقاً خدای متعال قرار داده - نباید دست به بینی بگیری و ترش‌رویی کنی - در طواف و در کل زمان مُحرم بودن نباید به خودت عطر بزنی، بینی‌ات را هم نباید بگیری - خدا درست حسابی بنده را ذلیل می‌کند تا عزیز عندالله شود. این‌ها لطف خداست اگر انسان بفهمد.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت، به خصّیصین درگاهت، حجّ حقیقی نصیب ما بگردان.

صاحب حجّ، آن حاجی حقیقی به فریادمان برسان.

ای خدا! توفیق حجّ در محضر او به ما مرحمت بفرما.

ای خدا! آبروی ما را به آبروی آن حاجی حقیقی­ات، در دو دنیا مریز.

معرفت دین، معرفت اهل‌بیت، توأم با محبّتشان به ما مرحمت بفرما.

قلوب ما را مرکز معارف قرار بده.

خضوع، خشوع و بندگی به ما مرحمت بفرما.

آقاجانمان از ما راضی و خشنود بگردان.

به اولیاء و انبیائت، به فضل و کرمت ما را در دو دنیا از اهل‌بیت دور مگردان.

ای خدا! عنایات حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین)، بندگان خاص خودت، بر ما روزافزون بگردان.

دشمنان حج و دین، رأس این دشمنان، صهیونیسم جهانی، یهود، ریشه‌کن بگردان.

ای خدا! دو بازوی یهود، وهابیّت و بهائیّت ملعون، ریشه‌کن بگردان.

خدایا! دست کثیف این وهابیّت ملعون از حرمین شریفین قطع و قلع و قمع بگردان.

آقاجانمان، امام زمان به فریادمان برسان.

ما را جزء سربازانش قرار ده.

تو قادری، ظهورش در عمر ناقابل ما قرار بده.

نائبش در کنف حمایتت محفوظ بدار.

«بالنبی و آله صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)»