اسّ و اساس ضلالت، فسق و فجور است. فجور در انسان‌ها وجوددارد، امّا فسق، آن مرحله عملیّاتی فجور است؛ یعنی در درونش فجور هست و با کارهایشآن را نشان می‌دهد.

این فجور را ما هم داریم، منتها اگر با ایمان باشیم، فجور مغلوب می‌شود و تقوا جلو می‌آید. چون پروردگار عالم فرمودند: «فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَتَقْواها» ^{[1] ،} همه انسان‌ها هم بعد تقوا را در وجودشان دارند وهم بعد فسق و فجور در آن‌ها ظهور پیدا می‌کند که در بعضی‌ها این‌قدر ظهور پیدا می‌کندکه اصلاً حیوانات خجل‌زده می‌شوند؛ یعنی حیوان هم آن‌قدر فسق و فجور ندارد. به تعبیر قرآن کریم و مجید الهی که بارها بیان کردیم، می‌فرماید: «کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» ^{[2] ،} مثل چهارپا و بدتر از آن.

پس همه انسان‌ها هم تقوا دارند و هم فسق و فجور «فَأَلْهَمَهافُجُورَها وَ تَقْواها» ، منتها گاهی این‌قدرفسق و فجور غلبه پیدا می‌کند که دیگر از تقوا بدشان می‌آید. لذا می‌فرمایند: دلالت بر ضلالت، این فسق آن‌هاست.