« ظَهَرَالْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْبَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون » . این را بارها و بارها شنیده ‌ اید و خوانده ‌ اید که هرچه فساد در زمین و نه تنها در خشکی، بلکه در دریاها  به وجود می‌آید، به واسطه انسان است.

دلیل و برهانش را هم خدای متعال این‌گونه می ‌ فرماید: « لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوالَعَلَّهُمْ یَرْجِعُون »، برای این که نتیجه بعضی اعمالشان را بچشند شاید که مراجعه کنند و برگردند؛ یعنی بدانند که نباید فساد کنندو بفهمند که فساد به ضرر خودشان است.

پس این‌جا یک بحث دیگری معلوم شد ، معلوم ‌شد که فساد برای خود انسان ضرر دارد، چون برای پروردگار عالم که ضرر ندارد. اگر انسان به فساد کشیده شد، «یَسْفِکُ الدِّماءَ» شد و دست به خونریزی زد، ضررش برای خود اوست.

پس این ضررها، چه در دریاو چه در خشکی عذاب خدا نیست، از ناحیه خود انسان است. اگر خشکسالی و مطالبی به وجود می‌آید، اگر لایه ازن یا لایه‌های دیگری به واسطه مسائلی که امکان دارد درآینده به وجود بیاید، تخریب می‌گردد، به خاطر انسان است.

کما این که قرآن در سوره شوری، آیه 30 می‌فرماید: « وَ ماأَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ » هرچه مصیبت به شما برسد، به دست خود شماست و به واسطه کارها و اعمال شماست « وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیر » و تازه خدا خیلی هایش را هم بخشیده است.

مثلاً علّت ایجاد زلزله‌های دریایی و سونامی‌ها کارکرد ما در دریاهاست که تخریب به وجود می‌آورد وإلّا به این سبک و سیاق ایجاد نمی‌شد که بعد آن چنان اوضاع را تخریب کند.

لذا پروردگار عالم می‌فرماید:همه فساد به دست شماست و تازه اکثرش را هم ما می‌آمرزیم و عفو می‌کنیم و ندید می‌گیریم؛یعنی باز خدای متعال به دست غیبش عواملی را به وجود می‌آورد و اجازه نمی‌دهد به دست ما باشد وإلّا اگر بنا بود به دست ما باشد به تعبیر عامیانه، ما خیلی زودتر ازاین‌ها به واسطه ندانم‌کاری‌هایمان گور خودمان را با دست خودمان کنده بودیم.