سخنرانی حضرت آیت‌الله قرهی(مدّ ظلّه العالی)در

 ایّام شهادت امّ الخلقه، حضرت فاطمه زهرا(علیها الصلّوة و السّلام)

شب قدر کوچک!

قبل از شروع بحث باید بیان کنم: امشب، شبی از شب‌های استثنائی پروردگار عالم است، شب جمعه، شب رحمت و شب مغفرت است که اگر پرده‌ها از جلوی دیدگانمان کنار برود، فوج فوج ملک را مابین زمین و آسمان می‌بینیم که همان‌طور که در روایت شریف است، بإذن الله تبارک و تعالی، همه را به پروردگار عالم دعوت می‌کنند و می‌گویند: کیست توبه‌کننده؟!کیست که امشب از خدا طلب کند و خدا به او مرحمت کند؟ کیست که امشب با کوله‌بار گناه بیاید و از پروردگار عالم طلب آمرزش کند و ذوالجلال و الاکرام به او مرحمت کند؟!

تمامی درب‌های رحمت و غفران و کرامت و جود و سخای ذوالجلال و االاکرام، امشب به روی بندگانش باز است. گر گدا کاهل بود، تقصیر صاحبخانه چیست؟! به قدری امشب مهم است که حتّی اموات هم منتظرند و امشب را از من و شما طلب می‌کنند و از خدا می‌خواهند یک شب جمعه برگردند. من و شما غرقیم، نمی‌دانیم، امّا آن‌ها فقط یک شب جمعه، نه تمامی شب‌های جمعه را طلب می‌کنند و می‌گویند: خدایا! یک شب جمعه ما را برگردان، برای ما بس باشد؛ چون وقتی آن طرف رفت، می‌فهمد چه خبر است. لذا اگر بیاید، بلد است یک شب جمعه را چطور استفاده کند. من و شما غافلیم؛ چون به دنیا مشغولیم و حال آن طرفی‌ها را نمی‌دانیم.

حال آن طرفی‌ها، حال عجیبی است، حال التماس است. ما هنوز به حال التماس نرسیدیم. چون آن طرف را ندیدیم و هنوز باور نداریم دستمان خالی است، امّا آن‌ها می‌بینند.شب جمعه برای اولیاء خدا، برای خصّیصین، برای اموات، حال عجیبی است.

یک موقعی، شب جمعه، آن مرد الهی و عظیم‌الشّأن، ابوالعرفا، آیت‌الله العظمی ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می‌فرمودند: آقا جان! شب جمعه برای اولیاء خدا، شب اموات است، آن‌ها هم مثل اموات می‌مانند. اموات در ضجّه و ناله و التماس هستند، اولیاء خدا هم چون می‌بینند چه خبر است، در همین حال هستند. حالشان با شب‌های دیگر متغیّر است و فرق می‌کند.

لذا شب جمعه برای اولیاء خدا، لیله القدر الصغیره تبیین شده؛ یعنی یک شب قدر کوچک است و لذا اولیاء خدا، از غروب شب جمعه، مثل شب قدر، دیگر پلک نمی‌زنند و نمی‌خوابند.بعدازظهر یک مقدار استراحت می‌کنند تا دیگر شب نخوابند. حالشان، حال دگرگونی است، حال تغییر و حال مضطر است، «أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء»^[1]، حال اموات است، حال فقرا است، «یا أَیُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّه‏»^[2].

وای بر من وامثال من که شب‌های جمعه، به جای این‌که عبادت کنیم، مشغول آمد و رفت بودیم و نعوذبالله گناه کردیم. از غروب پنجشنبه، تا غروب جمعه، ملائکه ندا می‌دهند:کیست توبه‌کننده؟! کیست درب خانه خدا بیاید و در بزند؟! البته اصلاً نیاز به در زدن نیست، همه درب‌ها رحمت و غفران و ... باز است.

عرفا خیلی از علم‌ها و مقامات معنوی‌شان را از اموات گرفتند!

گاهی یک عدّه، شب جمعه را، به جای عبادت، نعوذبالله به گناه و غفلت می‌گذارند، امّا شب جمعه، شبی نیست که شب غفلت باشد. همان‌طور که بیان کردم، اموات هم منتظرند و اگر خیراتی برای آن‌ها بفرستیم، من وشما را دعا می‌کنند. چون وقتی طبق طبق نور خیرات آیات الهی بر آن‌ها فرستاده می‌شود، می‌گویند: این‌ها برای کیست؟ از کدام مجلس است؟ اسم شما را روی آن‌ها می‌نویسند. مثل این‌که در این‌جا رسم است، وقتی کسی برای مجلس شادی یا عزا گل می‌برد، روی کارتی، اسمش را هم می‌نویسد و بر روی آن دسته گل می‌زند. در آن‌جا هم اسماء من و شما را روی این طبق نور می‌زنند و به اموات می‌دهند.

این‌قدر هم خدا کریم است و مافوق تصوّر همه کریم است که فرمودند: اگر یک حمد و یازده سوره توحید بخوانید و نیّت کنید به همه اموات ذوی الحقوقین، اسیران خاک، بی‌وارث، بد وارث، صلحا، شهدا، علما، همه محبّین اهل‌بیت و شیعیانی که در اقصی نقاط عالم، چه در روستاها، چه در شهرها و چه در کشورهای دیگر هستند، برسد؛ امشب به نام شما برای آن‌ها می‌برند و اسم شما را هم بر روی آن حک می‌کنند و آن‌ها برای من و شما دعا می‌کنند.

عزیزان! زیرک باشید، مؤمن باید کیّس باشد، این را بدانید که خیلی از توفیقاتی که من و شما داریم، از دعای اموات است. می‌خواهم رمزی را برای شما بیان کنم - عیبی ندارد، آخرالزّمان است و زمان دارد زود می‌گذرد، نمی‌شود این‌ها را تحت پرده قرار داد و باید آرام آرام اعلان کرد - و آن این که خیلی از حالاتی که عرفا و اولیاء خدا به دست آوردند، از آن طرف گرفتند. مثل آیت‌الله قاضی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) که خودش اقرار کرد، از قبرستان گرفته است.

می‌دانید معنی آن چیست؟ وقتی ما به یاد آن‌ها هستیم، آن‌ها دعا می‌کنند. عرفا خیلی از علم‌ها و مقامات معنوی‌شان را از آن طرف گرفتند؛ یعنی به خاطر هدیه‌هایی که برای آن‌ها فرستادند، آن‌ها هم برایشان دعا کردند و قلوبشان، مرکز نور شد. خدا هم دوست ندارد که یک کسی فقط به فکر خودش باشد و بسیار دوست دارد به فکر دیگران، حتّی فکر اموات باشند. شما در دعا هم می‌گویید: «اللَّهُمَ‏ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ‏ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ الْمُسْلِمِینَ وَ الْمُسْلِمَاتِ الْأَحْیَاءِ مِنْهُمْ وَ الْأَمْوَات‏» یعنی هم حیّ‌شان و هم میّت‌شان را دعا می‌کنید. لذا خیلی از حالاتی که عرفا به دست آوردند، برای آن طرف بازار است و هبه شده که این طرف بازار به آن‌ها بدهند.

شنیدن جواب سلام اموات!

پس غفلت نکنیم، به خصوص خود قبرستان رفتن هم خیلی اهمیّت دارد. حتّی دارد که این­قدر پیامبر عظیم‌الشّأن(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) بر سر قبور اموات رفتن تأکید فرمودند که یکی گفت: یارسول الله! من پدرم شتردار بودند، در سفر از دنیا رفتند و نمی­دانم او را کجا دفن کردند، پیامبر فرمودند: در قبرستان برو، کنار قبری از قبور مؤمنین، یک خطی مثل قبر بکش، آن­جا بایست و فاتحه بخوان. معلوم می­شود حضور در قبرستان هم یک بحث خاصّی دارد.

اصلاً حضور برکات خاصّی دارد. اتّفاقاً آیت‌الله العظمی بهجت، آن بهجت القلوب، برای کسانی که به گناهی مبتلا هستند که هرکاری می­کنند، نمی‌توانند آن را ترک کنند، گرفتار شدند و نفس دون آن‌ها را بیچاره‌ کرده، طوری که خودشان هم بدشان می­آید، امّا نمی­توانند آن را ترک کنند؛ نسخه‌ای دادند و سه راه‌حل بیان کردند. یکی از آن را­ه­های سه­گانه، این است که فرمودند: چهل شب جمعه، یا جمعه صبح زود، سرقبر اولیاء خدا و یا حتّی پدر و مادرش برود و آن­جا فاتحه بخواند که بهترینش صبح جمعه، قبل از طلوع آفتاب است و من محضر مبارکشان عرض کردم که صد باشد، بهتر نیست؟ چون می­دانید صد اکمل است و چهل کمال است. ایشان فرمودند: نورٌ علی نور، خیلی خوب است.

ما روایت داریم که اگر صبح جمعه قبل از طلوع آفتاب باشد، سلام که می­کنید، جواب سلام را هم می­شنوید؛ یعنی جواب سلام را می­دهند. روزهای دیگر کسی نمی­شنود، امّا در روز جمعه می­توانید بشنوید.

یک رمزش هم این است که اگر کسی زیاد برود، می­شنود؛ یعنی نیاز هم نیست از اولیاء خدا باشید، امّا وقتی زیاد بروید، کم کم جواب سلام را می­شنوید. اوّل نمی­شنوید، برای این‌که اگر بشنوید، یک موقعی سکته می­کنید، چون عادت ندارید و آن صدا برایتان غیر مأنوس است. ما متأسّفانه مادی هستیم و اگر یک‌باره در قبرستان صدایی، جواب سلام ما را بدهد، وحشت می­کنیم و می­ترسیم، امّا اولیاء خدا می­شنوند. لذا اگر من و تو هم عادت کنیم، می­شنویم؛ چون فرمودند: قبل از طلوع آفتاب صبح جمعه، جواب سلام را می‌دهند، به طوری که بشنویم.

پس معلوم می­شود خیلی چیزها در قبرستان با اموات است. یک خصوصیّات خوب دیگری هم دارد. ببینید شما خانه هر کسی که بروید، باید به موقع بروید و خیلی از جاها هم باید اجازه بگیرید بروید، امّا این­ها هر موقع بروید، منتظرند. خیلی از مواقع، اموات از آن­هایی که حیّ هستند، برای ما سودبخش­ترند. حال، تو حدیث مفصّل بخوان از این مجمل.

****************

جبهه باطل هم برای ما نعمت است!

پروردگار عالم دو حالت و جبهه برای ما انسان­ها قرار داد. یکی باب هدایت است که از طریق انبیاء، اولیاء، خصّیصین، حضرات معصومین و عرفای عظیم‌الشّأن است که این از باب حقیقت بوده و جبهه حقّ است.یکی هم از باب امتحان و ابتلاء است که خود آن، عامل درجه است و نام آن، جبهه باطل، ضلالت و گمراهی است که خدا برای انسان درست کرده است.

عجبا! جبهه باطل، عامل برای هدایت بشر است؟ بله!

پس دو حال برای رشد و تعالی بشر قرار داد:

1. یک جبهه، جبهه حقّ است که آن جبهه حقّ مِن ناحیة الانبیاء و المعصومین و الاولیاء و العرفاست که آن را برای هدایت بشر قرار داد.

2. جبهه دیگر که جبهه باطل است، از باب ابتلائات، برای رسیدن به درجات انسانی است، ولی مع‌الأسف بشر از باب غفلت مبتلای به باطل شد، در حالی که باید از باطل بگذرد، نه این که مبتلا شود و ورود به بطالت داشته باشد.

پس معلوم می­شود که بشر، هر دو را می­بیند. یک جبهه، جبهه حقّ مِن ناحیة الله تبارک و تعالی است که انبیاء، معصومین، اولیاء، خصّیصین و عرفا هستند و این­ها برای هدایت من و شما هستند. یک جبهه هم جبهه باطل است که ما باید دو وجهش را ببینیم، امّا یکی دخول است و یکی گذراست و تبیین عرفا، این است: «رءاهم بالباطل و دخولهم بالحقّ». امّا گاهی مع‌الأسف انسان از باب غفلت در باطل سقوط می­کند، به جای این­که فقط ببیند و رد شود.

ذوالجلال و الاکرام برای هر دوی این جبهه‌ها، والی و اولیاء قرار داده است. «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»[3]، « وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ ‏»، در جبهه حق، ولیّ او، خدایی است، امّا در جبهه باطل، اولیائش طاغوت است؛ چون در جبهه حقّ، به درک حقیقت معرفتی، می­داند همه این­ها من ناحیة الله هستند؛ پس ولیّ هستند، امّا در جبهه باطل، همه از باب کفر و طواغیت عالم هستند، پس آن­ها اولیائند، امّا در حقّ، فقط یکی، ولیّ است.

عزیزان من! این جورچین را خوب دقّت کنید. پروردگار عالم در این وضعیّت، دو حال قرار داده است:

1. در جبهه حقّ، از باب معرفتی، انسان در مقام اطاعت محض قرار می‌گیرد؛ چون وقتی باب معرفت را فهمید، می‌داند شکر نعمت به اطاعت است؛ پس به عنوان شاکرین هستند.

2. امّا جبهه باطل، جبهه « وَ الَّذینَ کَفَرُوا »هستند که درک نعمت عظمای انسانیّت را که شکرش به عمل است، برای آن‌ها به وجود نیامده و کفران نعمت کردند. لذا طبیعی است که مبتلا به طواغیت عالم هم می‌شوند.

پس کلّ مطلب در خلقت این است: خدا، دو حال و جبهه برای ما قرار داده که یکی باید دخول باشد و دیگری را فقط باید نگاه کرد و نگاهش هم از باب عبرت است، برای اینکه مراقبه کنیم. لذا ابتلائاتی دارد که عامل درجات می‌شود.

پس اگر دقّت کنیم، معلوم می‌شود که باطل هم برای ما نعمت است. شرطش هم این است که دخول در آن نباشد. علّت دخول در باطل، غفلت است. علّت دخول در حقّ، شکر نعمت است - این‌ها مبانی عرفانی است که به زبان ساده دارم تبیین می کنم -

این حال عجیب که اولیاء دارند، از باب شکر نعمت است که داخل در حقّ قرار می‌گیرند. چون مقام معرفتی پیدا کردند. پس بصیر می‌شوند، دقّت می‌کنند و مواظب هستند. امّا دخول در باطل، به سبب مقام غفلت می‌شود؛ چون ما باید به آن حال، به مقام عبرت نگاه می‌کردیم و مقام غفلت، دخول در باطلیّت می‌آورد. لذا به جای این‌که نگاه در جبهه باطل به ما عبرت بدهد، ما را بالا ببرد و عامل درجه شود؛ از باب غفلت عامل سقوط شد.

برای همین است که یکی از خصوصیّات انسان بما هو انسان، این است که حالش باید حال هشیار، بصیر و مراقب باشد و به این دو جبهه حقّ و باطل، معرفت داشته باشد.

همان‌طور که در خطبه ابتدای بحث بیان کردم، لعنت ما به دشمنان اهل‌بیت باید دائمی باشد، «و اللعنة الدائمیة علی اعدائهم و مخالفیهم و منکری فضائلهم و مناقبهم من الآن الی قیام یوم الدِین». چرا که وقتی انسان در باب معرفت قرار گرفت، واقعاً می‌خواهد سینه‌چاک کند و لعنت ابدی سزاوار این‌هاست که نگذاشتند جبهه حقّ معلوم شود. اگر جبهه حقّ معلوم می‌شد، همه جا، نور و گلستان می‌شد،«اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ».

همان‌طور که عرض کردم در زمان حضرت حجّت(روحی له الفداء) حالی می‌شود که کسی نمی‌خواهد از این‌جا برود.منتها آن‌جا را به او نشان می‌دهند تا بتواند دل بکند. چون دنیا، جنّت‌الصغری می‌شود.قبلاً هم بیان کردم که یکی از اسماء دنیا در زمان حضرت حجّت(روحی له الفداء) را جنّت‌الصغری گفته‌اند، در مقابل جنّت‌الکبری. دنیا در آن زمان گلستان شده، طوری که هیچکس نه به کسی تجاوز می‌کند، نه به کسی نگاه بد می‌کند و همه حال اولیاء را دارند. حسب روایت بیان کردیم: یک دختر زیبارو، از یمن تا شامات(فلسطین اشغالی و سوریه و اردن و مقداری از مصر) می‌رود و برمی‌گردد، بدون این‌که کسی به او نگاه چپی کند. همه می‌گویند: اگر من نگاه کنم، از مقام انسانیّت سقوط می‌کنم.لذا حال انسان، حال انسان بما هو انسان می‌شود، نه حال ملک.

گرامی‌ترین چیز در نزد خدا

این هم روایت است که ملک در مقام ضعف نسبت به انسان است؛ چون مقام ملکوتی انسان، خیلی بالاست. در جلسه گذشته روایتی را بیان کردیم که پیامبر فرمودند: آفرین بر تو ای کعبه که این‌قدر باعظمتی، امّا بعد فرمودند: ولی شرافت مؤمن از تو بیشتر است. حال، ملک کجا و انسان کجا؟! ملک اصلاً نمی‌تواند در مقابل انسان باشد.

عن رسول اللّه(صلّی اللّه علیه و آله وسلّم): «ما شَیءٌ أکرمُ علَى اللّه ِ مِن ابنِ آدمَ»[4]، هیچ چیز گرامی‌تر از فرزند آدم در نزد خدا نیست. حضرت نفرمودند: « ما شَیءٌ أکرمُ علَى اللّه ِ مِن المعصوم». بلکه فرمودند: « مِن ابنِ آدمَ »؛ یعنی من و تو هم أکرم هستیم، اگر این‌گونه بشویم. «قیلَ: یا رسولَ اللّه ِ ، و لا الملائکةُ ؟! » پرسیدند: ملائکه نیستند؟ « قالَ : الملائکةُ مَجْبورونَ »، فرمودند: ملائکه در جبر هستند.

طهارت ملائک، طهارت ذاتیّه است، طهارت ما، طهارت اکتسابیّه است و طهارت اکتسابیّه، افضل از ذاتیّه است. این اشتباه است که بیان می‌شود: من ملک بودم و فردوس برین جایم بود. ما ملک بودیم؟!!ما باید برتر از ملک باشیم. ملک، خادم انسان است.

حضرت در ادامه می‌فرمایند:«بمنزلةِ الشّمسِ و القمرِ»، ما منزلت خورشید را داریم و ملائک مانند ماه هستند که از خودش نوری ندارد. ماه شب چهارده، تلائلویی که می‌کند از این باب است که درست در مقابل خورشید قرار گرفته و ما انعکاس نور خورشید را در او می‌بینیم.

ملائکه، خادم مؤمنین هستند!

حضرت باقر العلوم، امام محمّد باقر(صلوات اللّه و سلامه علیه) فرمودند: «ما خَلقَ اللّه ُ عزّ وجلّ خَلْقا أکرمَ علَی اللّه ِ عزّ وجلّ مِن المؤمنِ». لذا انسان بما هو انسان، این است. به همه مطالب، مؤمن می‌شود و به خودش هم ایمان پیدا می‌کند.

مطلبی در باب ایمان بیان کنم، اولیاء خدا می‌گویند: مؤمنین، اوّلین درجه ایمانشان به خودشان است. در مقام معرفتی، مؤمن اوّل ایمان به خودش پیدا می‌کند؛ یعنی می‌فهمد که من آدم و انسان هستم. تا ما مؤمن به این نشویم که ما انسانیم؛ مؤمن به پروردگار عالم نمی‌شویم. عند الاولیاء یک معنای «من عرف نفسه فقد عرف ربّه»، همین است. پس درجات ایمان از این شروع می‌شود که انسان، مؤمن به خودش شود و بفهمد کیست.

«ما خَلقَ اللّه ُ عزّ وجلّ خَلْقا أکرمَ علَی اللّه ِ عزّ وجلّ مِن المؤمنِ ؛ لأنّ الملائکةَ خُدّامُ المؤمنینَ»[5] ملائکه، خادم مؤمنین هستند. اگر من و تو، انسان شدیم، مؤمنین خادم ما می‌شوند. اعاظم و اولیاء خدا، مثل ابوالعرفا بیان کردند: کسانی که جنّ می‌گیرند، مقام خیلی بالایی ندارند. انسان می‌تواند از طریق علوم هر کاری انجام دهد. لذا همه این‌ها، علم است. جفر، علوم است. در بحث تفسیر اشاره کردیم که حتّی اعجاز هم علم است، منتها چون بشر از انجام دادن آن عاجز است، به آن معجزه می‌گوید. ولی علم است و انبیاء بدون علم، آن را انجام نمی‌دهند.

این علم است که موسی‌بن‌جعفر(علیه الصّلوة و السّلام) به شیر مصوّری، دستور می‌دهند که آن مرد ساحر را ببلعد. می‌دانید هارون‌الرشید، سفره‌ای ترتیب داده بود و ایشان را دعوت کرده و از ساحری خواسته بود، کاری کند تا به ظاهر حضرت را در میان جمع، کوچک کند. حضرت تا می‌آمدند به غذا دست ببرند و مثلاً نانی را بردارند، یک‌باره آن نان می‌رفت و هارون‌الرّشید و همراهانش می‌خندیدند. دو مرتبه حضرت خواستند نان را بردارند، باز هم نان رفت و خندیدند. برای بار سوم هم همین‌طور شد. حضرت به شیری که نقش آن روی پرده‌ بود، امر کردند: این نانجیب حرام‌زاده را بخور. ناگهان شیری درنده از پرده بیرون آمد، به سمت ساحر پرید و او را بلعید. همه غش کردند و افتادند و یک عدّه هم فرار کردند. بعد از خوردن ساحر توسط آن شیر، حضرت به آن شیر فرمودند: به پرده برگرد. بعد هم آب آوردند و یک عدّه را به‌هوش آوردند.همه متعجّب بودند. هارون‌الرشید که بسیار ترسیده بود، گفت: حالا نمی‌شود آن مرد را برگردانی؟ حضرت فرمودند: خیر، دیگر نمی‌شود برگردد! لذا این‌ها، همه علم است. شاید کسی بگوید: این، علم است که نقاشی را به صورت واقعی تبدیل کنی؟ می‌گوییم: بله، علم است؛ گاهی خداوند می‌خواهد مطلبی را نشان دهد.

ما یک مرتبه با یکی، دو نفر از دوستان، بر سر مزار شیخ شهید، آیت‌الله شیخ فضل‌الله نوری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) رفته بودیم که در آن زمان، اتاقی برای ایشان نساخته بودند؛ یعنی قبور علماء دیگر بود، عکش ایشان هم بود. ما فاتحه خواندیم و نکاتی را راجع به شیخ شهید بزرگوار گفتیم. دوستان به چشم خودشان دیدند که عکس شیخ شهید، لبخند زد و خندید. این، علم است! چطور می‌شود؟! ما آن را نمی‌دانیم، ولی هیچ چیز در عالم، غیر علم نداریم و همه، علم است. چون حضرت حقّ، علیم و حکیم است، آنچه هم مِن ناحیه‌الله تبارک و تعالی است، علم است.

اولیاء خدا می‌فرمودند:درست است که جنّ گرفتن، علمی است، امّا اگر مقام انسان داشته باشی، نیازی به جنّ‌گیری و ... نیست؛ چون در آن صورت حتّی ملائکه هم خادم او هستند و امام باقر(علیه الصّلوة و السّلام) فرمودند: «لأنّ الملائکةَ خُدّامُ المؤمنینَ».

آیت‌الله دزفولی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در زمانی که ما اتّصالمان به آیت‌الله العظمی ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) زیاد شده بود، فرمودند: یک مرتبه من به مسجد رفتم، دیدم آقا زودتر آمدند - آقا نماز نمی‌خواندند و آیت‌الله دزفولی در مسجد الأقصی در صابون‌پزخانه، نماز می‌خوانند - و کسی در مسجد نیست، امّا دیدم آقا دارند حرف می‌زنند. تعجّب کردم که آقا دارند با خودشان حرف می‌زنند؟! یک‌مرتبه پرده از جلوی من برداشته شد و دیدم ملائکه‌الله روبه‌روی آقا نشستند و آقا دارند آن‌ها را نصحیت می‌کنند! معلوم می‌شود من و امثال من، خیلی با مقام انسانیّت فاصله داریم.

اگر این عبارت «لأنّ الملائکةَ خُدّامُ المؤمنینَ» را غیر از معصوم(علیه الصّلوة و السّلام) بیان می‌کرد، کسی باور نمی‌کرد. حتّی بالاترین عرفا هم بیان می‌کردند، می‌گفتند: شاید این از باب تمثیل است و ... . امّا امام معصوم(علیه الصّلوة و السّلام)، علم خدا دارند این را می‌فرمایند که ملائکه، خادم مؤمنین هستند. حالا می‌آیی جنّ می‌گیری؟! ضعیف هستی که این کار را می‌کنی، اگر راست می‌گویی کاری کن که ملائکه بیایند و خادم تو شوند.

همین آیت‌الله العظمی ادیب(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در یک شب ماه مبارک رمضان، آقایان را برای افطار به منزلشان دعوت کرده بود. گفته بودند: آقا! شما که کسی را ندارید. فرموده بودند: هیچ کس نمی‌خواهد کمک بیاید. بعد آقایان برای افطار رفته بودند، آقا غذاهایی به آن‌ها داده بود که معلوم نبود از کجا آمده، ملائکه آورده بودند ... . ما نبودیم، ولی یک مقدار خیلی کم از آن را برای ما فرستاده بودند، اصلاً نمی‌شود گفت طعمش چه بود. آقایانی که آن‌جا بودند، با این که معمولاً غذا نمی‌خوردند و کم غذا بودند، می‌گفتند: ما سیرِ سیر خوردیم! عجب سفره‌ای بود!این‌که ملائکه، خادم انسان شوند، همین است. از کجا می‌آورد درست می‌کند؟! ملائکه از آن طرف می‌آورند! مگر قرآن نفرمود که برای حضرت مریم(علیها الصّلوة و السّلام) هم طعام بهشتی آوردند؟! فقط همین را می‌توانیم بگوییم: «لأنّ الملائکةَ خُدّامُ المؤمنینَ»، حال، دیگر تو خود حدیث مفصّل بخوان، از این مجمل!

معلوم است که ما خیلی کار داریم و اوّل از همه، باید مؤمن به خودمان شویم! چقدر زیبا می‌شود که انسان به خودش، مؤمن شود. وقتی مؤمن به خودمان شویم، دیگر گناه هم نمی‌کنیم. می‌گوییم: گناه کنیم که خاک بر سرمان، از آن مقام نازل شویم و به پایین آییم؟! اسم دیگر گناه، خاک بر سری است؛ چون ما را بیچاره کرده و از آن بالا به پایین پرتمان می‌کند. برای همین است که اولیاء مواظب هستند که حتّی یک گناه هم نکنند.

پس ای انسان! کاری کن که ملائکه، خادم تو شوند. گرچه این را هم بیان کنم که اولیاء خدا، وقتی اوج می‌گیرند، اصلاً نمی‌خواهند که ملائکه هم خادمشان شوند، امّا خدا این را قرار می‌دهد.

انسان کامل، هیچ موقع تک‌نگر نیست!

پس دو جبهه داریم: یکی جبهه حقّ و جبهه انبیاء و اولیاء است؛ یکی هم جبهه باطل است. یعنی خداوند هر دو را قرار داده است، امّا به یکی از این جبهه‌ها باید ورود پیدا کنیم و یکی دیگر را فقط باید ببینیم.

لذا این مطالب، مقدّمه شد تا بیان کنیم: پروردگار عالم این دو جبهه را قرار داد و هر دو (یکی دخولش و یکی هم نگاهش از باب عبرت) عامل تعالی می‌شوند؛ یعنی حتّی جبهه باطل هم برای ما سبب تعالی می‌شود و اولیاء که به مقام بصیرت ‌رسیدند، این دقّت را دارند. حال، مرحله أولی آن، مبتلا شدن به مباحث اخلاق است. ولی اگر کسی فقط اخلاقی بود، دلیل بر این نیست که می‌تواند عارف بالله شود؛ یعنی ورود به جبهه حقّ داشته باشد و به جبهه باطل با دید عبرت بنگرد و این، برای او به عنوان درجات و تعالی شود؛ إلّا به این که در باب معرفتی، در جبهه حقّ، مطیع محض شود.

لذا من می‌خواهم باب جبهه حقّ و باطل را از باب معرفت و عرفان تبیین کنم که اصلاً کسی جبهه حقّ است که مطیع محض باشد. این‌که آیت‌الله العظمی شاه‌آبادی در شذرات المعارف خود می‌فرمایند:سیاست همین است که ما داریم و آن‌های دیگر مکر و حیله است و مؤمن، سیّاس کیّاس است؛ از این باب است که باب معرفتی این سیّاس کیّاس، او را اوج می‌دهد و بالا می‌برد و می‌فهمد، لذا حالا دیگر مطیع می‌شود. به خاطر همین، وقتی مطیع شد، هنگامی که به جبهه باطل نگاه می‌کند (چون جبهه باطل باید باشد) و می‌بیند یک عدّه می‌خواهند دیگران را به جبهه باطل بکشند؛ مبارزه می‌کند. چون تعالی دیگران را هم در باب معرفت می‌خواهد.لذا این را به ذهنتان بسپارید که یکی از خصایص انسان کامل، این است: انسان کامل، هیچ موقع تک‌نگر نیست.

قرآن، از عرش، بر عرش آمده!

آیت‌الله العظمی شاه‌آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می‌فرمایند: قرآن، کتاب الهی، نازل است از عرش الرّحمن به عرش قلوب مؤتلفه. این‌جا ظاهراً باید فرش باشد، ولی ایشان عنوان می‌کنند: عرش قلوب مؤتلفه! آن‌وقت قلوب مؤتلفه هم می‌فرماید؛ یعنی معلوم می‌شود که فردی نیست. ایشان این مطلب را در شذره ثالثه در کتاب شذرات المعارف خود تبیین می‌فرمایند.

در ادامه هم می‌فرمایند:آن نازله، اخلاق است که از آن عرش الرّحمن، به این مستقرّ که خودش هم عرش است، نازل می‌شود. آن، اخلاق است و این، تخلّق. این هم که پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند: «تَخَلَّقُوا بِأَخْلَاقِ‏ اللَّه‏»[6]، همین است. بعد می‌فرمایند: آن نازله عرش، اوصاف است، آن که به این عرش مستقرّ گردد، اتّصاف به آن متّصف به آن اوصاف است. پس معلوم می‌شود کلّی است که عنوان قلوب را هم مطرح کردند.

لذا یکی از مطالب انسان کامل، این است که می‌داند جبهه حقّ، همیشه درگیر با عدّه‌ای است که می‌خواهند بعضی را در جبهه باطل ببرند. فرمایش آیت‌الله العظمی شاه‌آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، خیلی عجیب است. اوّلاً هر دو عرش فرمودند و نفرمودند: یکی، عنوان فرش است. بلکه فرمودند: قرآن از عرش الرّحمن آمده و مستقرّ آن هم، عرش قلوب مؤتلفه است.

حال، چرا این مطالب را عنوان می‌کنیم؟ این باب معرفتی که آیت‌الله العظمی شاه‌آبادی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در شذره ثالثه در شذرات المعارف می‌فرمایند، چیست؟! قرآن از عرش الرّحمن آمده، ولی این‌جا دیگر باید فرش باشد، امّا می‌فرمایند:آن نازله، باید به این عرش قلوب مؤتلفه، مستقرّ شود. آن، اخلاق است، این، تخلّق است. آن، اوصاف است، این اتّصاف است.

طبیعی است جبهه حقّ، همه آیات قرآن، محسوب می‌شود. از جمله این که وقتی فهمیدیم دو حال برای انسان است، حقّ و باطل. در حقّ ورود پیدا می‌کنی، امّا در باطل نگاه می‌کنی، حال به شما می‌دهد که شما را اوج دهد و فقط از باب عبرت است. اگر غفلت کردی، در باطل، فرود پیدا می‌کنی.

جبهه حقّ فقط یک ولیّ دارد

معلوم می‌شود که عموم هم می‌خواهد.این که تبیین شده: «یدُ اللّه ِ علی الجَماعَةِ»[7] یا«وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّه ِ جَمِیعا وَلا تَفَرَّقُوا»[8]، یک دلیل و برهانش این است که این جبهه هم نیاز دارد به این که حقّ باشند، منتها در این جبهه، تشتّت نیست. «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»، « وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُماتِ ‏»، آن‌جا ولیّ است، امّا این‌جا اولیاء است. لذا هر دو هم سرپرست دارند، امّا در جبهه باطل، اولیاء آن‌ها طاغوت هستند و در ظلمات به سر می‌برند، تشتّت دارند و تکه‌تکه می‌شوند. ولی در جبهه حقّ، یک ولیّ است و در نور هستند، «کلّهم نورٌ واحدٌ».

بارها بیان کردم که در زیارت روز چهارشنبه که متعلّق به موسی‌بن‌جعفر، امام رضا، امام جواد و امام علی‌النّقی(علیهم صلوات المصلّین) است، می‌خوانیم: «السّلام علیکم یا اولیاء اللّه» که اولیاء، جمع ولیّ است، «السّلام علیکم یا حجج اللّه» که حجج جمع حجّت است، «السّلام علیکم یا نور اللّه» امّا در این‌جا دیگر «انوار اللّه» نمی‌گوییم، «نور اللّه» می‌گوییم؛ چون «کلّهم نورٌ واحدٌ».

«اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ»یعنی تمام آن، یکی است و تشتّتی نیست. به تعبیر دیگر، چیزی به نام وحدت داریم که در حقیقت در بین جبهه حقّ است. فلذا یک امام هست و یک امّت. هر کس، در هر مقامی هم باشی، وقتی یک امام شد، زیر چتر امام می‌روی. حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین)، بالقوّه، امام هستند. وقتی امیرالمؤمنین، امام است؛ امام حسن و امام حسین هم امام هستند، امّا آن‌ها امام بالقوه هستند و بالفعل نیستند و بالفعلش، امیرالمؤمنین است. یا وقتی امام حسن، امام است، امام حسین هم امام بالقوه است، ولی حتّی با وجود اختلاف سنّی کم، امام بالفعل نیست، لذا مطیع امام زمان خودش است.

لذا در این باب معرفتی که بیان کردیم، فرمودند: «لأنّ الملائکةَ خُدّامُ المؤمنینَ» و اولیاء خدا می‌گویند: اوّل، باید ایمان به خودت داشته باشی و مؤمن به خودت باشی تا مؤمن به پروردگار عالم هم بشوی؛ اگر در جبهه حقّ فهمیدیم که ما باید مطیع دین خدا و انبیاء و آن حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین) باشیم، در هر زمان به ولایت زمان خودش اتّکا خواهیم کرد. یعنی دینمان، ولایت می‌شود، همین ولایت‌الله که تبیین می‌شود.چون ولایت معصومین(علیهم صلوات المصلّین) هم همان ولایت خدا و ولایت‌الله است.

چه کسی را ولایتی می‌گویند؟

این که شنیدید، در مورد بعضی از بزرگان می‌گویند که خیلی ولایتی بودند، همین است. حالا با این مقدّماتی که چیدیم، باید ببینیم این ولایتی بودن، در روایات چه معنایی می‌دهد. آیا این که می‌گویند:فلانی، ولایتی از دنیا رفت؛ یعنی این که فقط باید محبّ اهل‌بیت باشد یا باید چیز دیگری معنا شود؟! مثلاً اگر من محبّ اهل‌بیت هستم، امّا گوشه‌ای نشستم و هر چه گفتند، فقط بگویم: یا امیرالمؤمنین، یا علی، یا‌بن‌الحسن و ...؛ آیا ولایتی می‌شوم؟!

حالا حسب روایات شریفه، با این ردیف چینشی که در این جلسه تبیین کردیم، می‌خواهیم ببینیم ولایتی بودن چیست.در جلسات بعد می‌خواهیم با روایاتی که خود بی‌بی‌دو‌عالم(علیها الصّلوة و السّلام) بیان فرمودند، ببینیم ولایت، کدام است. آیا فقط محبّت آن‌ها، ولایت می‌شود و این‌گونه دیگر ما ولایتی می‌شویم؟! یا وقتی فلان عارف‌بالله از دنیا رفته و می‌گویند: ایشان، عجیب ولایتی بود؛ یعنی چه؟!آیا حسب روایات، با این مقام معرفتی که در این جلسه تبیین کردیم، در مورد ولایتی بودن فقط این عنوان را می‌خواهند که مثلاً تبیین کنند: فلان عالم ربّانی، احیاکننده فاطمیّه بود؛ یا این که جدّی چیز دیگری می‌خواهند؟! چطور « یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ» می‌شود؟ آن طرف که طواغیت هستند، اجازه می‌دهند که هر کس هر کاری خواست، انجام دهد؛ یا به تعبیر امروزی‌ها، آیا واقعاً اجازه دموکراسی می‌دهند؟!اصلاً بگوییم: دموکراسی و ... هم نمی‌خواهیم، امّا همین‌قدر اجازه می‌دهند که بگوییم: هیچ اشکالی ندارد، شما تبلیغ خودتان را بکنید، ما هم تبلیغ خودمان را می‌کنیم یا اینکه این‌طور نیست و مقاومت می‌کنند؟!

در قرآن هم می‌بینیم که انبیاء را به قتل رساندند و با آن‌ها مبارزه می‌کردند؛ در حالی که انبیاء می‌آمدند اعلان می‌کردند و مردم را به سمت خداشناسی و توحید دعوت می‌کردند و با آن‌ها کاری نداشتند. آن‌ها هم می‌توانستند بگویند: هر کس آمد، آمد؛ هر کس هم نیامد، نیامد، امّا چطور شد که این‌گونه مبارزه کردند؟! دلیل چیست؟! آیا اگر کسی با ادلّه آمد صحبت کرد، این جبهه حقّ و باطل که تبیین به نور و ظلمات شده، اجازه می‌دهند یا خیر؟! اگر دیدند طرف مقابلشان زیاد شد، چه می‌کنند؟!

چطور می‌شود که خبیثی از جبهه اصلاحات می‌آید بیان می‌کند: قرآن، کتابی است که می‌شود آن را نقد کرد و اسلامی نداریم و .... . البته اگر کسی بحث علمی داشته باشد، موردی ندارد و قبلاً هم إن‌قلت‌هایی بوده که جواب داده شده است. امّا این‌ها بحث دیگری دارند. وقتی هم ما می‌گوییم: قرآن می‌فرماید وقتی به این افراد گفته می‌شود فساد نکنید، می‌گویند:ما فساد نمی‌کنیم، اصلاح‌طلب و مصلح هستیم؛ در سایت هایشان و ... به ما تشر زدند که چرا این حرف را می‌زنید؟! در حالی که خود قرآن می‌فرماید: «وَ إذا قِیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأرْضِ قالُوا إنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ»[9] و این‌ها هم همین را دارند می‌گویند که ما اصلاح‌طلبیم و برای اصلاحات آمدیم، امّا فساد می‌کنند.

اگر استدلالی حرف بزنند و بیایند با ادلّه بگویند: این است، حرفی نیست، امّا این که یک‌باره چنین حرف‌هایی را بدون هیچ دلیلی بیان می‌کنند؛ معلوم است که قصد دیگری دارند. پس معلوم می‌شود که جبهه باطل هیچ موقع نمی‌گذارد جبهه حقّ جلو برود.

علّت اصلی قضایای سوریه چیست؟

اصلاً کلّ قضیّه سوریه و مطالب دیگری که آوردند، چند دلیل دارد و با یک تیر می‌خواستند، چند نشان بزنند.یکی این که صهیونیست‌ها و یهود را نجات دهند. از طرف دیگر جبهه مقاومت را بشکانند.امّا یک نکته اصلی آن، این بود که در اروپا، مسلمین زیاد شدند. این‌ها هم سربازان خودشان را در عراق، پاکستان و ... می‌بردند و کشته می‌شدند، برای همین مردمشان اعتراض کردند که شما فرزندان ما را به کشتن می‌دهید.

لذا این‌ها از خودشان، نه از آن کسانی که مهاجرت کردند و در آن‌جا زاد و ولد کردند، بلکه به همان اتریشی اصل، آلمانی اصل، انگلیسی اصل و ... که مسلمان شدند، اجازه دادند به آن‌جا بروند و چند گروه تکفیری هم تشکیل دادند که بروند آن‌جا بکشند و کشته شوند، تا نشان دهند که این‌ها وحشی هستند و بگویند: هر کس مسلمان شد، وحشی می‌شود. می‌بینید که چطور فیلم‌برداری می‌کنند و نشان می‌دهند. طرف را جلوی زن و بچّه‌اش در چاله‌ای می‌اندازند، بعد روی او بنزین می‌ریزند و او را می‌سوزانند. حالا او باید آن‌جا بسوزد و جزغاله شود، امّا از آن طرف زن و بچّه‌هایش را هم می‌زنند که ببینید. بعد که می‌روند به آن‌ها تیر خلاص بزنند، می‌بینند یکی از آن زن‌ها افتاده، می‌فهمند همان موقع از ترس سکته کرده و مرده است.

حالا یک سؤال: این‌ها چرا از این وحشی‌بازی‌ها فیلم‌برداری می‌کنند؟! چرا نشان می‌دهند؟! قاعدتاً این‌ها نباید فیلم‌برداری کنند، امّا فیلم‌برداری می‌کنند تا نشان دهند و به غربی‌ها بگویند: این اسلام است، ببینید بچّه‌های شما که مسلمان شدند، دارند چه کارهایی می‌کنند!بعد هم راحت ویزا می‌دهند که کشته‌هایشان را ببرند. یا مثلاً آن خانم‌هایی که مخصوصاً در تلویزیون تونس می‌آیند و می‌گویند: ما در یک روز با قریب به سی نفر، یک ربع به یک ربع، نکاح جهادی داشتیم! می‌گفتیم: چطور می‌شود؟! می‌گفتند: عیبی ندارد، از این طلاق می‌گرفتیم، بعد برای آن می‌خواند؛ بعد برای یکی دیگر و ... . چرا می‌گذارند در تلویزیون تونس، این‌ها را نشان دهد؟ می‌خواهند بگویند: این‌ها را ببینید که به ما می‌گویند: شما متجاوز و شهوتی هستید، امّا خودشان چه کثافت‌هایی هستند! لذا می‌خواهند اسلام را وارونه جلوه بدهند.

لذا این را بدانید که اصل قضیّه این بوده، منتها با یک تیر، چند نشان هم زدند. مثلاً خواستند مقاومت را هم بشکانند که نشد و این که خدا با ماست، همین است. نمی‌دانم چرا بعضی‌ها با دیدن این همه مسائل، باز هم نمی‌فهمند. همین امروز بود که دومرتبه یک سال دیگر تحریم‌های ما را تمدید کردند. امّا هنوز هم بعضی نمی‌خواهند بفهمند که آقا می‌فرمایند: من به این مذاکرات خوشبین نیستم، حالا دارند انجام می‌دهند اشکالی ندارد؛ یعنی چه! برعکس یکی دیگر می‌آید می‌گوید: ما خوشبین هستیم. حالا امروز می‌بینیم این‌طور است. چه مرضی است؟! این‌ها از چه می‌ترسند؟! آن‌ها فقط یک ابّهت پوشالی دارند. اگر واقعاً می‌توانستند، به سوریه حمله می‌کردند. این‌ها فقط می‌خواهند در بحث گرانی کار کنند که حالا بعداً هم بیان خواهم کرد.

فدایی ولایت شدنِ عطای خدا بر حبیبش!

لذا ببینید مقام ولایت چیست که بیان می‌شود: «اللَّهُ وَلِیُّ »، این دو جبهه حقّ و باطل که وجود دارد، چیست. این را باید بفهمیم. خدا گواه است، اگر این را نفهمیم، آدم نیستیم. ولو به این که شب و روز هم نماز بخوانیم و حتّی نماز شب هم بخوانیم. تف بر آن نماز شب! این نماز شب را شیطان دوست دارد. شیطان می‌خواهد این نماز شب خوانده شود و می‌گوید: بیا این نماز شب را بخوان. به تعبیر عامیانه، شیطان از این نماز شب من و شما که نفهمیم ولایت‌الله چیست، حال می‌کند. «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا» یعنی چه؟!

چرا بی‌بی‌دو‌عالم، آن عنصر شجره طیّبه خلقت، باید خودش را فدای ولایت کند که اسّ و اساس ولایت خود اوست؟! حالا ما این را نفهمیم و مدام فاطمیّه بگیریم که چه شود؟! اصلاً سرّ این که هفتاد و پنج روز و نود و پنج روز است، برای این است که این فاطمیّه طولانی‌تر بشود و إلّا خود رحلت پیامبر و شهادت امام حسن مجتبی، أبی‌عبدالله و ... معلوم است.البته خیلی از موارد است، یکی همین مظلومیّت بی‌بی‌دو عالم است، یکی هم این که اصلاً طولانی شود و از بین نرود.

البته از بین نرود، نه این که فقط عزاداری کنیم، بلکه ببینیم برای چه آن کسی که خدا او را به پیغمبرش هبه کرد، این‌طور خود را فدایی ولایت می‌کند؟! من در جلسه آینده روایتی از اهل جماعت برای شما بیان می‌کنم که خود آن‌ها در کتاب صحیح بخاری بیان کردند که پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: من فاطمه(علیها الصّلوة و السّلام) را از بهشت گرفتم و هبه خداست. چرا پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)این‌طور می‌فرماید؟! «إنّا أعطیناک الکوثر» خدا، عطا کرد. دستمزد و اجر نیست، بلکه عطاست. خدا خیلی حبیبش را دوست داشته که این‌طور به او عطا کرده است. همان است که فرمود: «لو لاک لما خلقت الافلاک». این‌قدر حبیبش را دوست داشته که بهترین چیزی را که پشت پرده داشته، تبدیل به حالت انسانی کرد - تازه زن‌ها باید افتخار کنند که به جنس زنانه است - و آن را به پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) عطا کرد، «إنّا أعطیناک الکوثر».

بعد آن عطای خدا که غوغا و محشر است و من چندین بار در فاطمیّه‌ها، هر بار با یک نوع نگرش و روایات، به این مبحث ورود پیدا کردم و صحبت‌هایی راجع به بی‌بی‌دو‌عالم بیان کردم. آن‌وقت او می‌آید خودش را فدایی ولایت و جبهه حقّ می‌کند، یعنی چه؟!

من به یک ولیّ خدا گفتم: این آیت‌الله العظمی اراکی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) عجب خالص است. ما در آن زمان که ایشان هنوز مرجع نبودند و در عموم هم جا نیفتاده بود، شنیده بودیم که ایشان پیش امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) که می‌رود، بیان می‌کند: «السّلام علیک یابن رسول اللّه».

ایشان قبلاً، مرجعیّت را نمی‌پذیرفتند. در حالی که وقتی آیت‌الله العظمی سیّد محمّدتقی خوانساری(اعلی اللّه مقامه الشّریف) مریض شد، درس خود را تعطیل نکردند و به آیت‌الله العظمی اراکی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) گفته بودند: شما بیایید ادامه درس خارج من را بده. می‌گویند: وقتی ایشان شروع به درس دادن کردند، مثل خود آقا نکات خاصّی را بیان می‌کردند که ما تازه آن‌جا فهمیدیم که ایشان عجب علمی دارند! هر کاری آقایان کردند و گفتند که آقا گفتند: ایشان بعد از من مرجع هستند، ایشان نپذیرفتند. یعنی قبل از این که آقایان دیگری، مثل آیت‌الله العظمی گلپایگانی، آیت‌الله العظمی مرعشی(اعلی اللّه مقامهم الشّریف) و ...باشند، ایشان نپذیرفتند. بعد از رحلت امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) به ایشان گفتند: اگر شما نپذیرید، پرچم ولایت آسیب می‌بیند، گفتند: چشم! یعنی قبلاً هر چه اصرار کردند، نپذیرفتند، امّا وقتی گفتند: باید بپذیرید، گفتند: چشم! این که می‌گویند کارها باید برای خدا باشد، همین است و إلّا کسی که در کبر سن است، حالا بیایند مرجعیّت بپذیرند؟! آن موقع که باید می‌پذیرفتند، نپذیرفتند، حالا بیایند بپذیرند؟! گفتند: چشم!

من به آن ولیّ خدا گفتم:ایشان عجب انسان خالصی هستند، به امام که می‌رسند، می‌گویند: «السّلام علیک یابن رسول اللّه». در حالی که سنّ بالایی داشتند، امّا دست به سینه این‌طور امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) را خطاب می‌کردند. آن ولیّ خدا گفت:خیلی عالی است، امّا عالی‌تر این است که ایشان خودش را برای امام بکشد، آن موقع درست است! گفتم: اگر امام(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بگویند می‌کشند؟ گفت: بله، این آقا خودش را می‌کشد. همه ما وظیفه داریم خودمان را برای ایشان که ولیّ است، بکشیم.

لذا این معرفت است که اگر کسی به آن مقام معرفتی رسید که بیان کردیم دو جبهه وجود دارد، می‌رسد به آن‌جا که می‌داند هر چه هست، هر که هست، با هر مقام علمی که دارد - اتّفاقاً مقام علمی را هم بیشتر به همین این‌ها که فدایی می‌شوند، می‌دهند - باید فدایی ولایت باشد. خدا گواه است به چنین کسانی علم می‌دهند. چون حرّ هستند و دنیا برایشان کوچک می‌شود. آن‌ها که وابسته به دنیا می‌شوند، چون در هر جایی ملک و مالی دارند، نمی‌توانند از دنیا دست بکشند و نمی‌توانند مطیع شوند. چه شد که بی‌بی‌دو عالم این‌طور شد؟!

«السلام علیک یا فاطمة، یا بنت محمّد(علیها الصّلوة و السّلام)»