شرح دعای روز دوازدهم ماه مبارک رمضان

12 رمضان‌المبارک 1435                         جلسه: هشتم                            19/04/93

«اللَّهُمَ‏ زَیِّنِّی‏ فِیهِ‏ بِالسِّتْرِ وَ الْعَفَافِ‏ وَ اسْتُرْنِی فِیهِ بِلِبَاسِ الصَّبْرِ وَ الْقُنُوعِ وَ الْکَفَافِ وَ احْمِلْنِی فِیهِ عَلَى الْعَدْلِ وَ الْإِنْصَافِ وَ آمِنِّی فِیهِ مِنْ کُلِّ مَا أَخَافُ بِعِصْمَتِکَ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِینَ»[1]

زینت روح انسان

قبل از آغاز بحث نثار روح مرد خادم دین، فقیه صمدانی، عالم بالجدّ عامل، حضرت آیت‌الله محمّدی گیلانی(رحمة اللّه علیه) فاتحه‌ای همراه با صلوات قرائت کنیم.

در جلسات قبل بیان کردیم، هر دعایی با هر لفظی که شروع می‌شود، دلیل و برهان خاص دارد. در این‌جا با لفظ «زَیِّنِّی» آمده است و از پروردگار عالم می‌خواهیم که ما را به ستر و عفاف زینت ببخش. ابتدا فهرست‌وار نکاتی را بیان می‌کنیم، بعد به روایات آن می‌پردازیم.

اولاً خود عفّت و پاکدامنی، دلالت بر این است که انسان با حیاست. کسانی که بی‌حیا هستند، پاکدامن هم نیستند و عفّت هم ندارند.

ثانیاً عفّت، زن و مرد ندارد. هم زن باید عفّت داشته باشد، هم مرد باید عفّت داشته باشد. البته تفاوت عفّت زن و مرد را بیان می‌کنیم.

ثالثاً اگر کسی باحیا و عفّت دار شد، پروردگار عالم او را به اخلاقی مزیّن کرده که آن اخلاق جلوه می‌دهد و تزیین روح و جسمش است.

زینت به معنی آن چیزی است که وقتی انسان دربرمی‌کند، جلواتش بیشتر می‌شود. برای زینت زن در جمال ظاهری، عنوان طلا و نقره تبیین شده، «زِینَةَ النِّسَاءِ ذَهَبٍ‏ وَ فِضَّة» زینت زنان طلا و نقره است. زینت ظاهری جسم که به آن‌ها جلوه می‌دهد.

رابعاً زینت روح انسان که این زینت بر جسم هم اثر می‌گذارد، آرایش روح به عفّت است.

خامساً، اگر کسی عفّت و پاکدامنی نداشت –که عرض کردیم دلالت بر این است که حیا ندارد- تمام رفتارها و منش‌های او توأم با بی‌حیایی می‌شود و حتّی اعمال عبادی ظاهریش هم جلوه نمی‌دهد. این هم نکته بسیار مهمّی است که در درون خودش، در روحش، همه این‌ها به هم می‌ریزد.

بی‌حیا، بی‌دین است

لذا فرمودند: «لَا دِینَ‏ لِمَنْ‏ لَا حَیاءَ لَه‏»  دین ندارد آن کسی که حیا ندارد. «وَ لَا عِفَّتَ لِمَنْ‏ لَا حَیاءَ لَه» و عفّت و پاکدامنی ندارد، آن کسی که حیا ندارد؛ یعنی انسان بی‌حیا، بی عفّت می‌شود و کسی هم که بی‌حیا شد، بی‌دین است؛ یعنی اعمال دیگرش را هم قبول نمی‌کنند.

لذا بیان کرده‌اند اعمال خودتان را به بی‌حیایی خراب نکنید. گاهی دیده‌اید کسی که بی‌حیا می‌شود، زبانش را نمی‌تواند کنترل کند. این دلیل بر بی‌حیایی است، وقتی بی‌حیا شد، فحّاش می‌شود و فحش می‌دهد. هر کسی هم که فحّاش بود، فرمودند: اعمالش را تخریب کرده است؛ یعنی ولو به ظاهر نماز می‌خواند، یا روزه می‌گیرد امّا چون کنترل زبان ندارد و این کنترل زبانش هم دلالت بر بی‌حیایی و بی‌عفّتی‌اش است و پاکدامن نیست، هزاری هم نماز بخواند، اعمالش را خراب کرده است.

شیطان به او دستور می‌دهد که این سیّئه را انجام بده و سیّئاتی که انسان به آن‌ها گرفتارش می‌شود بی‌حیایی است که از این بی‌حیایی، بی عفّتی بیرون می‌آید.

لذا زینت‌بخش همه اعمال، همین عفّت و پاکدامنی است.

مخفی کردن عیوب

می‌فرماید: «اللَّهُمَ‏ زَیِّنِّی‏ فِیهِ». عرض کردیم «‏ فِیهِ»، هم به روز برمی‌گردد و هم به خود ماه، نه این که فقط امروز من به ستر و عفاف مزیّن باشم.

مسئله دیگر ستر؛ پوشش مِن ناحیه‌الله است. «اللَّهُمَ‏ زَیِّنِّی‏ فِیهِ‏ بِالسِّتْرِ وَ الْعَفَافِ» ستر یعنی پوششی که عیوب را مخفی کند.

دلیل اصلی این‌که در خانه پرده می‌زنند، عنوان ستر است؛ یعنی پوشش نسبت به عیوب. منتها تصوّر خانم‌ها این است که پرده، به عنوان جمال است. بله، به عنوان جمال هست؛ چون ضمن این‌که به خانه جلوه می‌دهد، عیوب را هم می‌پوشاند.

«زَیِّنِّی» خودش جمال‌آور است. زینت‌بخش، خودش به انسان جمال می‌دهد و حتّی جمال انسان را جلوه می‌دهد. همان‌طور که پرده، خانه را جلوه می‌دهد، وقتی پرده روح ما هم به عفاف مزیّن شد و پروردگار عالم هم عیوب ما را پوشاند و ستر بر روی آن قرار داد، آن موقع به تعبیری ظاهرالصلاح می‌شویم و این لطف خداست که ستر عیوب می‌کند و با ستر عیوب مزیّن می‌شویم.

خصوصیّات پرده‌پوشی پروردگار عالم

لذا پروردگار عالم عیوب و زشتی‌هایمان را پرده‌پوشی می‌کند. هر کدام از ما بالاخره نعوذبالله به یک عیبی گرفتاریم. خصوصیّت اوّل ستر پروردگار عالم این است که عیوب را پنهان می‌کند. مطلب دوم این‌که در ستر، کنه قضیه معلوم نمی‌شود؛ یعنی حتّی اولیاء خدا، که اصل هم برای آن‌ها است، می‌گویند: خدایا! اعمال ما را بپوشان؛ چون کنه عمل انسان به نفس خودش برمی‌گردد. «إِلاَّ عِبادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصین‏»[2] مگر از آن بندگان تو که مخلَصند نه مخلِص.

کنه عمل انسان به نفس خودش برمی‌گردد؛ یعنی می‌خواهد از این عمل سود ببرد. خود این کنه قضیه عیب است، عمل برای خدا نیست. خود این‌که بخواهد به بهشت برود، عیب است. مگر برای بهشت رفتن، عمل انجام دادن بد است؟ خیر، خوب است، امّا عمل عبادی دیگر برای خدا نیست، برای نفس خودم است. پس این هم یک نوع ستر است، «اللَّهُمَ‏ زَیِّنِّی‏ فِیهِ‏ بِالسِّتْرِ».  

خصوصیّت دیگر این‌که اگر چیزی را ستر و پوشش است، عیوب در او پوشیده می‌شود و او را جلوه می‌دهد. مثلاً شما هدیه خریدید، آن را با کاغذ کادو تزیین می‌کنید. خود کادو هست، امّا آن را با یک کاغذ رنگی و زیبا، تزیین و قشنگ می‌کنید. کاغذ کادو به آن زینت می‌دهد.

خصوصیّت ستر این است که عمل ما به واسطه ستر زینت داده می‌شود. «زَیِّنِّی‏ فِیهِ‏ بِالسِّتْرِ» مثلش مثل کاغذ کادو است. عمل ما را می‌پوشاند و هم در نظر ملائکه‌الله و هم در نظر خلائق، زیبا جلوه داده می‌شود - نکته بسیار مهم، زیبا و بکری است –

پس یکی از خصوصیّات ستر، جلوه دادن است، نه پنهان کردن. اصل آن عمل عریان را در یک کاغذ زیبایی می‌پوشاند که آن عمل جلوه داده شود.

عفّت ظاهری

«اللَّهُمَ‏ زَیِّنِّی‏ فِیهِ‏ بِالسِّتْرِ وَ الْعَفَافِ». مطالبی را بگویم که ببینید اصلاً چقدر تشویق به عفاف کردند. پیغمبر اکرم، خاتم رسل، محمّد مصطفی(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) می‌فرمایند: «إِنَ‏ اللَّهَ‏ یُحِبُ‏ الْحَیِیَ‏ الْمُتَعَفِّفَ»[3] پروردگار عالم، شخص باحیای بامناعت طبع را دوست دارد. کسی که عفیف است، باحیا است و خدا او را دوست دارد و این مناعت طبع هم می‌آورد.

عوامل عفّت، این‌که انسان در عفّت قرار بگیرد، چند چیز است. اوّلین آن که از همه هم مهم‌تر است و در روایت بیان می‌کنند، این است که دو نوع عفّت داریم. عفّت ظاهری و عفّت باطنی.

عفّت ظاهری، که موجب می‌شود انسان به عفّت باطنی برسد، در نکاح و ازدواج است؛ چون اگر کسی عفّت ظاهری نداشته باشد و ازدواج نکند، بی‌عفّت می‌شود. چشمش بی‌عفّت می‌شود، مدام می‌گردد. اصلاً بی‌حیا می‌شود، مردم هم دارند او را می‌بینند، امّا ناموس مردم را که می‌بیند، همین‌طور چشمش به‌دنبال اوست. یک موقع در مغازه است، همین‌طور نگاه می‌کند، طرف یک‌دفعه به او می‌زند که حواست کجاست؟! او دارد ناموس مردم، دختر مردم را می‌بیند. بی‌حیا و بی‌عفّت می‌شود.

لذا عفّت ظاهری در نکاح است؛ چون بالاخره پروردگار عالم در درون انسان این قوهّ را قرار داده است. بارها هم عرض کردم، پروردگار عالم انبیائش را نفرستاده که بگوید با آن قوایی که خودش داده، مخالفت کنند و بجنگند. هیچ‌یک از انبیاء نیامدند بگویند: شهوت بد است. انبیاء آمدند بگویند: شهوت‌رانی بد است. اگر شهوت در جای خودش درست خرج شود، آن هم یکی از قوایی است که خدا مرحمت کرده و بد نیست. پس شهوت‌ران بد است، نه خود شهوت؛ چون خود خدا قرار داده است.

«لا حیاء فی الدین». در روایت است، مولی‌الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند:  اگر خدا این قوّه را در انسان قرار نمی‌داد، هیچ موقع مرد و زن خوششان نمی‌آمد برای تکثیر نسل با هم همبستر شوند؛ مرد، از آن‌جایی که از زن ماهانه خون می‌آید و ایّام دارد، خوشش نمی‌آمد و زن  از آن‌جایی که جایگاه بول و به تعبیر فارسی خودمان، زهراب است، اصلاً بدش می­آمد. پس خدا این قوّه را قرار داد، منتها هدف دارد، این هدف نیست، این ابزار است برای آن هدف. هدف، تکثیر نسل آن هم نسل سالم است.

پس اگر کسی بخواهد به عفّت ظاهری برسد، باید حتماً دنبال نکاح برود و این را عفّت ظاهری می­گویند.

توانگری و عفّت

لذا پروردگار عالم در قرآن کریم و مجید الهی بیان فرمود: «وَ مَنْ کانَ غَنِیًّا فَلْیَسْتَعْفِف‏»[4] هر که توانگر است عفّت بورزد. این آیه را دو نوع بیان کردند که هر دو هم به یک عنوان درست است. اوّل این‌که حالا که غنی شده، سریع برود ازدواج کند که عفّت پیدا کند.

 گرچه پروردگار عالم در سوره نور فرمود: «وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم»‏[5] مردان و زنان بی همسر را همسر دهید، و هم‌چنین غلامان و کنیزان و درستکارانتان را، اگر فقیر باشند، خدا آن‌ها را غنی می­کند.

پس این که گفتند: «وَ مَنْ کانَ غَنِیًّا فَلْیَسْتَعْفِف‏»، اگر غنی باشی، ازدواج کنی، در مرحله اوّل است؛ یعنی دیگر حتماً بر تو عفّت هست.

مرحله دوّم «وَ مَنْ کانَ غَنِیًّا فَلْیَسْتَعْفِف‏» این است که هر که توانگر است، عفّت بورزد؛ یعنی مدام نخواهد بی‌خود و بی‌جهت، از باب شهوت­رانی، حالا که پول دارد، شب جمعه که شب رحمت است، شب عبادت است، مع‌الاسف قرار بگذارد، ویلا برویم و بساط گناه و کثافت‌کاری و امّ الخبائث - که در روایت داریم مشروب الکی، امّ الخبائث، مادر همه خباثت­ها است – را داشته باشد و بی­حیایی کند. می­فرمایند: عفّت بورزید که این هم یکی از نکات بسیار مهم است.

عفّت درونی

عفت دوّمی که موجود است، عفت درونی است که این عفّت اوّل، عامل برای عفّت درونی می­شود. عفّت درونی، پاکدامنی از هر چیز است که عرض کردیم هم مرد دارد و هم زن که این جهت را برای وقت دیگری می­گذاریم.

گرچه نشستن در این مکان­های مقدّس، عبادت است. ما تا این­جا نشستیم عبادت است و به خصوص تا داریم روایات و فرمایشات بزرگان را می­شنویم، حدّاقل قضیه این است که این ساعات ما در امنیّتیم و دیگر گناه نمی­کنیم. این یک نکته بسیار مهم است.

اقتصاد مقاومتی و لباس قناعت

خیلی عجیب است، «وَ اسْتُرْنِی فِیهِ بِلِبَاسِ الصَّبْرِ وَ الْقُنُوعِ وَ الْکَفَافِ». ما را بپوشان. بیان کردیم یکی از مطالب ستر این است که زینت می­دهد، پرده خودش جلوه می­دهد.

ما اگر قانع باشیم، همان اقتصاد مقاومتی که حضرت آقا، امام المسلمین(حفظه اللّه تعالی) فرمودند و کفاف در امور داشته باشیم، خیلی از عیوبی که در درون نظام داریم پوشیده می­شود و از بین می­رود.

کفاف و قناعت عامل می­شود انسان از خیلی از چیزهایی که دشمن بیان می‌کند، پوشیده شود. خودش لباس است، لباس عیوب انسان را می­پوشاند. همان­طور که زن و شوهر لباس هم هستند. در قرآن می­فرماید «هُنَّ لِباسٌ لَکُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن»‏[6] آن­ها لباس شما هستند، شما هم لباس آن­هایید؛ یعنی ضمن اینکه دارید ازدواج می­کنید و نمی­گذارید از لحاظ شهوت بی­آبرویی شود، دست به خطا و گناه نمی‌زنید که آبرویتان برود، یک کار دیگری هم باید زن و شوهر انجام دهند، زن و شوهر باید عیوب همدیگر را هم بپوشانند، نه این‌که زن برود بگوید شوهر من این است و مرد هم بیاید بگوید: زن من این است و ... . همدیگر را باید بپوشانند و همسر شوند.

من در عقد نکاح که جوان­های عزیز می­آیند برایشان عقد بخوانم - من که دفتر عقد ندارم، امّا دوست دارند من برایشان بخوانم - اوّلین توصیه­ای که می‌کنم این است که می­گویم: می‌دانید همسر یعنی چه؟ چرا نمی­گوییم هم‌تن؟ همسر می­گوییم برای این‌که در سر چشم، گوش و زبان است، همه قوا در سر است؛ قوه سامعه(شنوایی)، باصره(بینایی)، ذائقه(چشایی)، بویایی و حتّی قوّه لامسه. اگر کسی دست نداشته باشد، با صورتش می­تواند یک چیزی را ببیند. صورت ظاهر این­ها است، ولی باطن همسر این است؛ یعنی هردویمان یک نگاه به زندگی داریم، دیدمان به زندگی یکی است؛ چون در سر چشم است. هر دو یک سخن را می­گوییم؛ چون در سر زبان است. هر دو یک چیز را گوش می­دهیم؛ چون در سر گوش است، مهمتر از همه هر دو یک فکر را می‌کنیم؛ چون در سر تفکّر است.

چه زمانی این‌طور می­شود؟ آن موقعی که دین محور شویم و یک چیز را در زندگی محور قرار بدهیم که نه حرف مرد باشد و نه حرف زن. مردسالاری و زن‌سالاری نگوییم، اگر دین را قرار بدهیم، همسر می­شویم؛ چون هردویمان به او مراجعه می­کنیم و دیگر حرف من نیست.

علی­ایّ­­حال اگر لباس ما را می­پوشاند، زن و مرد هم باید عیوب همدیگر را بپوشانند و آن زمانی است که هر دو یک تفکّر را پیدا کنند.

در این­جا هم عنوان لباس را می­آورد «وَ اسْتُرْنِی فِیهِ بِلِبَاسِ الصَّبْرِ وَ الْقُنُوعِ وَ الْکَفَافِ» ما پوشیده می­شویم، همه عیوبمان هم از بین می­رود. اگر این روایت را امروز مسئولین بخوانند و عمل کنند، برنده­اند. چقدر حضرت آقا بیان می­فرمایند! ما پوشیده می­شویم، لباس است، لباس، عیوب انسان را می­گیرد. مثلاً لباسی را در تن کسی ببینید، می­گویید: این لباس چقدر به او می‌آید، قشنگش می­کند. بهترین لباس که ما را محافظت می­کند، قناعت و کفاف است، دستمان جلوی دیگران دراز نمی­شود، آن هم دشمنی که یهود پشت همه این قضایا است.

«وَ احْمِلْنِی فِیهِ عَلَى الْعَدْلِ وَ الْإِنْصَافِ وَ آمِنِّی فِیهِ مِنْ کُلِّ مَا أَخَافُ بِعِصْمَتِکَ یَا عِصْمَةَ الْخَائِفِینَ» که این‌ها هم نکاتی دارد که ان‌شاءالله بعد عرض خواهیم کرد.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت، به حقّ این ایّام ماه مبارک، ما را به این دعاها عالم و عامل قرار بده.

پروردگارا! به اولیاء و انبیائت، به خصّیصین درگاهت قسمت می­دهیم این ماه مبارک رمضان را به حقیقت بر ما مبارک بگردان.

ماه مبارک آخر عمر ما قرار مده.