تزکیه نفس

در بحث اسرارالصلوة اشاره شد به اینکه انسان در سجده که مقام خشوع است به اوج می رسد؛ چون وقتی در مقام رکوع که مقام خضوع است قرار می گیرد چشم پشت سر باز می شود و ملکوت را می بیند .

  وقتی عظمت باریتعالی را دید و اینکه همه چیز متعلق به باریتعالی است و مالک حقیقی اوست و عظمت پروردگار عالم را ذکر کرد ناگهان بلند می شود و به خاک « سبحان ربی العظیم و بحمده » گفت می افتد یعنی خدایا ! من خاکم ، هیچم ، اصلاً سجده افتادن مقام خشوع است یعنی من هیچم و در دامن عزیز می افتم .

  دیدید وقتی کسی خود را خوار می بیند دیگر می فهمد هیچ نیست ، خودش را در دامن بزرگی می اندازد و شروع به ناله و التماس می کند ، در دامن عزت باریتعالی افتادن یعنی خاک شدن ، هیچ شدن ، خود را ندیدن و فقط او را دیدن ، چون در مقام رکوع انسان یک مقداری فضای اطراف را می بیند ولی در مقام سجده هیچ نمی بیند چون بر زمین افتاده ، چشم فقط بر خاک است بر روی زمین است ، هیچ نمی بیند و انسان باید به جایی برسد که هیچ نبیند جز او و مقام تزکیه خصوصیتش این است . اگر کسی به این مقام رسید آیا به دیگران فخر می فروشد ؟ اصلاً در این وادی ها نخواهد رفت و خصوصیت تزکیه این است« و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه »      .