عَنِ الصّادق(علیه الصّلوة و السّلام): «إِنَّ الْحَسْرَةَ وَ النَّدَامَةَ وَ الْوَیْلَ کُلَّهُ لِمَنْ لَمْ یَنْتَفِعْ بِمَا أَبْصَرَهُ وَ لَمْ یَدْرِ مَا الْأَمْرُ الَّذِی هُوَ عَلَیْهِ مُقِیمٌ أَ نَفْعٌ لَهُ أَمْ ضَرٌّ»[1].

گاهی انسان در پشیمانی­ها و حسرت­ها و ویل­ها گرفتار می­شود. امّا بدترین حسرت، حسرت قیامت است، «وَ أَنْذِرْهُمْ یَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِیَ الْأَمْرُ وَ هُمْ فی‏ غَفْلَةٍ وَ هُمْ لا یُؤْمِنُونَ»[2]. یا به تعبیر دیگر قرآن کریم و مجید الهی: «أَنْ تَقُولَ نَفْسٌ یا حَسْرَتى‏ عَلى‏ ما فَرَّطْتُ فی‏ جَنْبِ اللَّهِ وَ إِنْ کُنْتُ لَمِنَ السَّاخِرینَ»[3]، آن روزی که انسان بیان می­کند: دریغ بر آنچه که در امر خدا کوتاهی کردم و از مسخره کنندگان بودم، باورم نمی­شد این روز بیاید!

حضرت در این فرمایش شریفشان می­فرمایند: «إِنَّ الْحَسْرَةَ وَ النَّدَامَةَ وَ الْوَیْلَ کُلَّهُ»، هم حسرت و دریغ - یعنی این که انسان بگوید: وای چه شد؟! - هم پشیمانی و ندامت و هم ویل - که ویل هم نام چاهی در جهنّم است و هم آهِ سوزناک درون - تمامش (هر سه مورد) برای چه کسی است؟

«لِمَنْ لَمْ یَنْتَفِعْ بِمَا أَبْصَرَهُ»، همه برای آن کسی است که از دانش خود، از بصیرت خود و از آنچه که عامل بصیرت می­شود، نفع نبرد.

علمی که انسان از آن نفع و بهره­ای نبرد، چه فایده­ای دارد؟! به خصوص برای ما، ما بدانیم و مبلّغش هم باشیم که علم دین، چنین و چنان است، امّا نعوذبالله، نستجیربالله، پناه به ذات حضرت حقّ، خودمان نفع نبریم! دیگران از این حرف­ها، از علم، از اعاظم و علمایمان نفع ببرند، امّا خودمان نفع نبریم، با این که می­دانیم، «بِمَا أَبْصَرَهُ»!

ما می­دانیم که دینمان حقّ است، می­دانیم که شب­خیزی حقّ است، شنیده­ و دیده­ایم که هر چه به هر کس دادند، به واسطه شب­خیزی و قیام در دل شب دادند، لذا بخوانیم و بگوییم که پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: «أَبغَضُ النّاس عِندَاللّه بَطّالُ النَّهار وَ جیفَة اللَّیل»، ولی متأسّفانه خودمان روزمان را به بطالت بگذرانیم، نه کسب علمی، نه مباحثه­ای و ...، تمام روزمان به بازی، مشغول بودن به دنیا و ... به هدر رود!

در حالی که کار اهل علم این نیست که مشغول به دنیا باشند. ما یا باید می­رفتیم کاسب می­شدیم، یا اگر در سلک اهل علم قرار گرفتیم، باید یادمان باشد که اسّ و اساس کار ما، علم است و این را نباید فراموش کنیم.

ملّاصدرا(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن مرد الهی و عظیم­الشّأن - که عارف بودند - فرمودند: کسی که شب­خیزی نداشته باشد، حرام است در درس من بیاید. چون می­ترسیدند این علم وزر و وبال چنین کسی شود.

«وَ لَمْ یَدْرِ مَا الْأَمْرُ الَّذِی هُوَ عَلَیْهِ مُقِیمٌ أَ نَفْعٌ لَهُ أَمْ ضَرٌّ» کسی که باید از راه علم و دانش بصیر شود، کارش به جایی برسد که نداند آن کاری که دارد انجام می­دهد، به سود اوست یا به ضرر!

أسفا! أسفا! ما می­ترسیم یک روزی هم در دنیا پشیمان شویم - که خدا کند این برایمان به وجود بیاید - و هم آخرت! خیلی باید مواظبت کنیم.

آن کسانی که ما اسمشان را عوام النّاس می­گذاریم، همان هستند که هستند و توقّعی هم از آنان نیست امّا اگر ناسلامتی من اسم خود را به عنوان طالب علم گذاشتم، باید طوری باشم که نکند حسرت برای من بماند.

همین­طور که حسب روایات معلوم است، بیشترین ندامت، پشیمانی، دریغ و آه برای همین مدّعیان علم است؛ چون آن­ها دیگران را عوام النّاس می­پندارند امّا خود بدتر از عوام النّاس کار می­کنند، نه با قرآن محشور هستند، نه با دعا محشور هستند و نه با شب.

تعارف نکنیم، اگر یک موقع منبر یا تدریس و ... هم داریم، نعوذبالله، نستجیربالله، پناه به ذات حضرت حقّ، برای این است که دین برای ما ممرّ درآمد و امرار معاش شده است! و چه حسرتی خدای ناکرده فردای قیامت بر دل ما بماند و چه آه عمیقی، ویلاً ویلایی بگوییم که سود ندارد!

همان­طور که روایات می­فرمایند: گاه زبانِ گوینده آن­قدر دراز می­شود که دیگران از روی آن رد می­شوند!!! دیگران اقوال ما را که از لسان ما شنیدند، عمل کنند و فردای قیامت سرافراز حرکت کنند، آن­گاه  من و امثال من سر به زیر، خجل و در حسرت، ندامت و ویل!

خیلی سخت است! این مطلب را رئیس مذهبمان می­فرمایند، این فرمایش امام معصوم(علیه الصّلوة و السّلام) است.

لذا عزیزان! مراقبه کنیم و برای هم دعا کنیم. شما برای بنده دعا کنید و بنده هم برای شما، همه برای هم که خدا ما را از این حال، از این ویل، حسرت و گرفتاری نجات دهد. وجود مقدّس حضرت صاحب(عجّل اللّه تعالی فرجه الشّریف) را به فریادمان برساند و عاقبتمان را ختم به خیر بگرداند.

--------------------------------------------------------------------------------

[1]  الکافی، ج: 2، ص: 419    

[2]  مریم/ 39

[3]  زمر/