بسمه­تعالی

قال الصّادق(علیه الصّلوة و السّلام): «الحیاءُ نُورٌ جَوهَرُهُ صَدرُ الإیمانِ وتَفْسیرُهُ التَّثَبُّتُ عِندَ کُلِّ شَیءٍ یُنْکِرُهُ التَّوحیدُ والمَعرِفَةُ»[1]، وجود مقدّس حضرت صادق القول و الفعل(علیه الصّلوة و السّلام) این روایت شریف را از پدر بزرگوارشان و ایشان هم از سیّد السّاجدین(علیه الصّلوة و السّلام) بیان می­فرمایند.

حضرت می­فرمایند: شرم نور است. خود این که انسان حیا و شرم داشته باشد، یکی از لطف­های خدا به انسان است و در این صورت انسان باید بداند مشمول رحمت پروردگار عالم شده است. امّا بی­حیائی یعنی این که انسان نعوذبالله و نستجیربالله از لطف و رحمت حضرت حقّ دور است و دلالت بر این است که شیطان بر او غلبه پیدا کرده است.

برای همین است که می­فرمایند: شرم و حیاء، نوری است «الحیاءُ نُورٌ»، که ذات و جوهر آن صدرِ ایمان است «جَوهَرُهُ صَدرُ الإیمانِ».

اصلاً هر چیزی جوهره و اصلی دارد. مروارید را هم که گوهر می­گویند، چون در صدف است، لایه دارد، پوشیده است و بعد معلوم می­شود.

حال، گوهر حیاء چیست؟ کسی که سینه او پر از ایمان باشد. یعنی حیائی که نور است، به واسطه ایمان است. هر چه ایمان در سینه انسان قوی­تر بود، حیاء بیشتر است و او از این نور الهی بیشتر بهره­مند می­شود.

معلوم می­شود خدا این لطف، مرحمت و بزگواری یعنی حیاء را به کسانی که ایمان ندارند، نمی­دهد و در بستر ایمان است که انسان با حیاء می­شود. همان­طور که بیان فرمودند: «لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ»[2]، اصلاً ایمان ندارد آن کسی که حیاء ندارد. وقتی که سینه خالی از ایمان شود، انسان بی­دین می­شود و حیاء ندارد.

تفسیر حیاء

حال، تفسیر آن چیست؟ معنای شرم چیست؟ حضرت می­فرمایند: «وَ تَفْسیرُهُ التَّثَبُّتُ عِندَ کُلِّ شَیءٍ یُنْکِرُهُ التَّوحیدُ والمَعرِفَةُ» در حقیقت معنای حیاء این است: انسان در برابر هر چه با توحید و معرفت پروردگار عالم ناسازگاری دارد، خویشتنداری کند. یعنی انسان هر چیزی را که در آن معرفت نیست و با غیر توحید است، مواظبت کند.

لذا خویشتنداری در برابر هر آنچه که با توحید و معرفت پروردگار عالم ناسازگاری دارد؛ یعنی انسان برسد به این که بداند هر چه پروردگار عالم گفت، باید گوش بدهد که این توحید می­شود و در سایه معرفت به وجود می­آید.

لذا وقتی انسان با معرفت شد؛ چون سینه پر از ایمان می­شود، با حیاء هم می­شود. امّا اگر بی­معرفت شد، بی­حیاء می­شود و دیگر تمام است. برای همین است که مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) فرمودند: «الحیاءُ مِفتاحُ کُلِّ الخَیر»[3]، حیاء کلید هر خیری است و معلوم است بی­حیائی هم عامل هر شرّی است.

انسان باحیاء هم در جلوتش مواظبت می­کند و هم در خلوتش. پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) رد می­شدند، دیدند یک کسی برهنه نشسته است. روی خود را برگردانند و فرمودند: کسی که در تنهایی هم برهنه باشد، بی­حیاء است. چون انسانی که حیاء دارد، حضرت حق را ناظر می­بیند و در همه جا مواظبت می­کند.

بعضی­ها چیزهایی می­گویند که ما نمی­فهمیم. داریم که اگر انسان در بیت الخلاء موقعی که مواد زائد را تخلیه می­کند، ببیند، پس گردن او می­زنند. در آن­جا دعا هم دارد که می­فرمایند بگویید: «اللَّهُمَّ أَطْعِمْنِی طَیِّباً فِی عَافِیَةٍ وَ أَخْرِجْهُ مِنِّی خَبِیثاً فِی عَافِیَةٍ»، خدایا! به من طعام طیّب در عافیت دادی و حالا هم که خبیث خارج شد، در عافیت هستم؛ یعنی طیّب خوردم، خبیث بیرون آمد. دارد که بعضی از بزرگان حتّی در موقع استبراء هم مواظبت می­کنند؛ یعنی این­قدر حیاءهای عجیبی دارند.

لذا همان­طور که بیان شد، حیاء دلالت بر ایمان است. اگر کسی بی­حیاء شد، دیگر راحت می­شود، حرف­های رکیک می­زند، به مردم تهمت می­زند، غیبت می­کند و اصلاً بی­دین می­شود، «لَا إِیمَانَ لِمَنْ لَا حَیَاءَ لَهُ».

ملاّی نراقی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) می­فرمایند: خود حیاء هم مثل همه مطالب درجات دارد. اگر کسی را دیدید که خدای ناکرده می­خواهد آبروی کسی را ببرد، بدانید خودش بی­حیاء است. حتّی اگر کسی هم خوشحال شد که آبروی کس دیگری دارد می­رود، دچار نوعی بی­حیائی است. لذا انسان باید قلباً مکدّر شود که چرا آبروی انسانی رفته است.

 انبیاء عظام، حضرات معصومین(علیهم صلوات المصلّین)، اولیاء الهی و خصّیصین حضرت حق حتّی دوست نداشتند کسی را در عذاب ببیند و دوست داشتند دشمنانشان هم هدایت شوند و تا آن لحظه آخر هم تمام تلاششان بر همین بود. لذا پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) که «رحمة للعالمین» است آن­قدر تلاش کرد که خداوند خطاب کرد: حبیب من! بس است، تو داری خودت را به هلاکت می­اندازی که این­ها ایمان بیاورند! 

لذا این حضرات اصلاً دوست ندارند کسی جهنّمی شود؛ هیهات که آن­ها دوست داشتند شمر، یزید و ... جهنّمی شوند. منتها مع­الأسف انسان­ها خودشان را به این­جا می­رسانند.