ریا متعلّق به آن کسانی است که خدا را نمی‌بینند - کد بسیار مهمّی است - وقتی خدا را ندیدند، نفس امّاره شروع  به جولان دادن می‌کند، اوّلین چیزی که نفس می‌گوید، این است: تو از دیگران برتری! و وقتی می‌خواهد تو از دیگران برتری را نشان بدهد و به او جلوه بدهد که تو از دیگران برتری، او را به ریا مبتلا می‌کند و عملش توأم با ریا می‌شود - در این مطلب دقّت کنید - آن‌وقت است که دیگر خدا نمی‌بیند و آن‌وقت است که حتّی عمل را در راستای خود نمایی و رؤیت نفس به دیگران بیان می‌کند.

آن مرد الهی و عظیم‌الشّأن، آیت‌الله انصاری همدانی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) چقدر زیبا و عالی بیان فرمودند، ایشان فرمودند: ریا یعنی موجودیّت من در مقابل پروردگار عالم - نعوذبالله نستجیربالله - کار به جایی می‌رسد که مثل فرعون بیان می‌کند: «أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلى‏»[1]. ریا یعنی این که انسان بگوید: خدا! من هم هستم. این بیان کردن به پروردگار عالم که من هم هستم، یعنی فی ضمیره این که من برترم، گرچه می‌داند ضعیف است.

اهل عبادت در باب اخلاص در عمل و دوری از ریا کارشان به جایی می‌رسد که حتّی خود را برتر از هیچ یک از موجودات هم نمی‌دانند. می‌خواستند به آن عالم ربّانی اهانت کنند، گفتند: محاسن تو قشنگ‌تر است یا این دم سگ؟ چقدر زیبا بیان فرمود، فرمود: آن که از پل صراط بگذرد! یعنی خود را نمی‌بیند.

این روایت شریفه را بارها و بارها شنیده‌اید که بیان می‌کنند: وقتی اصحاب با پیامبر عظیم‌الشّأن، خاتم رسل، محمّد مصطفی(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) از جایی می‌گذشتند، به سگ مرده‌ای رسیدند، هر کسی توصیف خودش را از این سگ کرد که بو می‌دهد، چنین است، قیافه‌اش چنان است و ... . نبیّ مکرّم(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) بیان فرمودند: امّا دندان‌های سفیدی دارد.

عدّه‌ای تعبیر کرده­اند: منظور این است که پیامبر اکرم(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) فرموده است: فقط عیوب او را نبینید، بالاخره هر موجودی محاسنی هم برای خود دارد. که این تعبیر، تعبیر درستی است.

امّا بعضی از اولیا، عرفای عظیم‌الشّأن و خصّیصین حضرت حق، تعبیری ظریف‌تر از این تعبیر بیان کرده­اند که بسیار عجیب و تکان‌دهنده است. خیلی در این مطلب دقیق شویم. بزرگان، از جمله ابوالعرفا بیان می‌فرمودند: سگ، نجس‌العین است، امّا شاید پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) ما می‌خواهد بگوید: من خودی نمی‌بینم، دیگر أنانیّت و اظهار وجودی نیست. می­داند این دست، این چشم و این زبان متعلّق به خداست. آن کسی که اشرف رسل است، اشرف مخلوقات است، شبیه به خداست، محمّد مصطفی(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)، دارد این مطلب را تبیین می‌فرماید، خیلی عجیب است.