ملّاصدرای عظیم­الشّأن(اعلی اللّه مقامه الشّریف) تعبیر بسیار زیبایی در باب نفس دارد، می­گوید: این تعبیر را سیّد عظیم­الشّأن میرفندرسکی بزرگوار(اعلی اللّه مقامه الشّریف) که استاد ایشان بود برای من تبیین کرده است. بعد خود ملّاصدرا(اعلی اللّه مقامه الشّریف) این را شرح و بسط داده و تبیین کرده است. ایشان می‌فرمایند: یک روز استاد بزرگوارم علّامه میرفندرسکی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) در اصفهان به من گفت: محمّد! اگر کسی از روز نخست بداند که موفقیّت تمام علوم در این است که نفس خود را بشناسد و از قدرت نفس الهی، آن نفس مطمئنّه باخبر باشد و از وساوس نفس امّاره مطّلع گردد، بر همه علوم فائق می‌آید. ملّاصدرای بزرگوار(اعلی اللّه مقامه الشّریف) بیان می‌فرماید: به نظر می‌رسد منظور ایشان این است که اگر کسی نفس امّاره را شناخت، دیگر عمر شریف خود را در گناه و شهوات و وساوس نمی‌گذراند، اگر مطّلع شد نفس مطمئنّه چیست، می‌فهمد باید مسلّط بر نفس امّاره باشد و وقتی کسی در نفس مطمئنّه قرار گرفت، برای او «سَخَّرَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرضِ» می­شود. شما دانشجویان عزیز، هر کس در هر علمی که هست به تعبیر میرفندرسکی عظیم‌الشّأن(اعلی اللّه مقامه الشّریف) دقّت کنید. عزیز دلم! «سَخَّرَ السَّمَاوَاتِ وَ الأرضِ» یعنی بر همه علوم مسلّط می‌شود. دنیا چرا نگردد اینک مسخّر ما؟ چون خلیفه الله است، «إنِّی جَاعِلٌ فِی الأرضِ خَلِیفَةً»[4]. فقط مهم این است، بداند نفس مطمئنّه و نفس اماره چیست، وساوس را بشناسد، فریب نفس امّاره را نخورد، بداند جنود نفس امّاره چیست، بداند آنچه که انسان را به نفس مطمئنّه می‌رساند، که وقتی نفس مطمئنّه شد در حقیقت بر عالم مسلّط می‌گردد و کسی هم که بر عالم مسلّط شد یعنی علوم در دست اوست. عجب تعابیریست! ما گاهی فکر می‌کنیم مسائل اخلاق مسائل جنبی است و اگر انسان یک اخلاق فردی داشته باشد، زندگی خوب و سالمی دارد، درحالی که فرمایش پیامبر عظیم‌الشّأن(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) تداعی می‌شود که فرمودند: «الخُلقُ وِعاءُ الدِّینِ»[5] اخلاق ظرف دین است. عزیز دلم! وقتی به اخلاق الهی متخلّق شدی و نفس مطمئنه، نفس امّاره و نفس لوّامه را متوجّه شدی، خلّص کلام به صورت خودمانی این می­شود که می­فهمی باید چه کنی. پس اگر به من و شما بگویند چرا باید نفس را بشناسیم؟ این می‌شود که وقتی نفس را شناختیم دیگر می‌دانیم چه کنیم، بلد راه می‌شویم، فریب شیاطین جنّ و انس را نمی‌خوریم، فریب ابلیس ملعون را نمی‌خوریم. پس ای کاش از روز نخست به جای آن ‌که بگویند، الف و ب و ...، به ما نفس را یاد می‌دادند که الفبای زندگی همین شناخت نفس است. اگر نفس را می­شناختیم بیچاره نمی‌شدیم و عمر شریف را هدر نمی‌دادیم.