مولی‌الموالی(صلوات اللّه و سلامه علیه) می­فرمایند: «الْمُرَائِی ظَاهِرُهُ جَمِیلٌ وَ بَاطِنُهُ عَلِیلٌ»[1] آن که اهل ریا شد، ظاهرش زیباست امّا وای چه باطن مریضی دارد. کدام مریضی بدتر از مریضی روحی؟

به حاج شیخ جعفر مجتهدی(اعلی اللّه مقامه الشّریف) گفتند: شما این همه به بیماری­ها، رنج و مصیبت گرفتار شده­اید، آیا به پروردگار عالم شکوه کرده­اید؟. دیدند ایشان با کمال تعجّب فرمودند: بله شکوه کردم، منتها از مریضی درونی خودم شکوه کردم، فرموده بودند: اگر تمام عمرم لحظه به لحظه­اش در بستر باشم و تمام بیماری­های ناشناخته شده به سمت من بیایند، ولی به من تضمین بدهند که تو مریضی روحی نمی­گیری، به خودش قسم همه بیماری­ها را می­پذیرم؛ چون مریضی روحی و مریضی باطن دردآور است.

اولیاء خدا مریضی­های روحی را به خوره یعنی همان سرطان تمثیل زدند که به جان انسان می­افتد. دیدید گاه کسی از سرطان خود خبر ندارد، مدّتی وجودش را سرطان می­گیرد و آن­قدر پیش می­رود که یک موقعی می­گویند: فلانی بیماری لاعلاج سرطان گرفته. دکترها به او می­گویند: سه یا شش ماه دیگر باقی است.

اولیاء خدا می­گویند: مَثَل ریا همان بیماری خوره است که به جان انسان می­افتد و او را آرام آرام می­برد، یک موقعی بلند می­شود که می­بیند دیگر روح طیّب، پاک و الهی ندارد و خباثت وجودش را گرفته است. اولیاء از این می­ترسند.

حاج شیخ جعفر مجتهدی(اعلی اللّه مقامه الشّریف)، آن عارف بزرگوار می­فرمایند: حاضرم همه بیماری­های جسمی را بپذیرم امّا به شرط آن که مِن ناحیه الله تبارک و تعالی یا از ناحیه مولایم تضمین داده بشود که من به بیماری روحی دچار نیستم.

آن چیزی که بناست پرواز کند، به اعلی علییّن برود و مشمول «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»[2] شود، روح انسان است. اگر جسم چند صباحی هم مریض باشد، موقعی که انسان جان به جان آفرین تسلیم می­کند همه دردها و همه گرفتاری­های جسمی از بین می­رود.

بارها در مکاشفه یا در عالم خواب، اولیاء خدا یا حتّی انسان­های عادی را دیده­اند که قبل مریض بوده­اند، امّا الآن بشّاش هستند و دیگر مریضی ندارند؛ چون با قبض روح شدن بیماری­های جسمی می­رود، امّا آن بیماری که در انسان می­ماند، بیماری روحی است - این سرّی است که اولیاء افشاء کرده­اند – وقتی انسان با این روح بیمار رفت، معلوم است کجا می­خواهد برود! برای همین اولیاء می­ترسند.

آن عملی که بیشتر از همه روح را بیمار می­کند و بیماری­اش هم محسوس نیست، ریا است. «الْمُرَائِی ظَاهِرُهُ جَمِیلٌ وَ بَاطِنُهُ عَلِیلٌ» شخص ریاکار خودش هم خبر ندارد، ظاهرش ظاهر خوبی است، امّا وامصیبت که باطن به خرابی رفته است. لذا اولیاء خدا می­ترسند. این که همه دنبال عمل برای خدا هستند، به خاطر این است.