اهل جماعت می‌گویند: پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)، امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) را به جانشینی خود نصب کردند، در حالی ­که ایشان در آن زمان 10 یا 13 سال داشتند - نهایت چیزی که گفته­اند 13 سال بوده است - سؤال: آیا می‌شود کسی در سنّ کودکی جانشین پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) شود؟ پس باید از ناحیه خدا باشد، همان­طور که عیسی(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) از ناحیه خدا در گهواره حرف زد. از ابن­صباغ مالکی و محمّدبن­طلحه شافعی که از اهل جماعت هستند، در فصول المهمّه و جلد دوم طبری نقل شده است: «وَ کَانَ رسول اللّه(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) قَبلَ بَدوِ أمرِهِ إذَا أرَادَ الصَّلاة خَرَجَ إلی شَعابِ مَکّه مُستَخفِیاً وَ أخرَجَ عَلیٌّ مَعَهُ فَیُصَلّیانِ مَا شاء اللهُ فَإِذَا قَضِیَا رَجَعَ إلی مَکانِهِم» عادت حضرت رسول(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) قبل از ظهور اسلام، این بود که چون اراده می‌کرد نماز بخواند، به بعضی از درّه­ های مکّه خارج می‌شد و در خفا نماز می­خواند و علی(صلوات اللّه و سلامه علیه) را هم با خود می‌برد. این دو با هم نماز می‌خواندند آن­قدر که خدا می‌خواست و بعد از این ­که این کار را انجام می‌دادند به مکان خود برمی‌گشتند. ما نماز را برای سنّی داریم که فرد به تکلیف برسد. سنّ مکلّف مذکّر 15 سال است - یا وقتی علائم آن به وجود آید - امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) 10 سال یا نهایت 13 سال دارد، آیا به سنّ تکلیف رسیده است؟ پس چرا صلاه دارد؟ برای این ­که او فرق می‌کند و باید جانشین باشد. پس این یک مورد که از این روایت برداشت ­شد. روایت دیگری را از اهل جماعت بیان می­کنم که راجع به این آیات است که پروردگار عالم می­فرمایند: «وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنینَ»[31] ای پیغمبر! دیگر زمان آن فرا رسیده است که اقوام نزدیک خودت را از عذاب خدا بترسانی - یعنی اعلام شد که از الآن رسالت خود را به صورت رسمی اعلام کن - و بال­های خودت را برای مؤمنینی که از تو پیروی کردند بگستران (رحمت داشته باش و با آن‌ها خوب برخورد کن). «فَإِنْ عَصَوْکَ فَقُلْ إِنِّی بَری‏ءٌ مِمَّا تَعْمَلُونَ»[32] اگر مخالفت کردند، بگو: من از کردار شما بیزارم و اعلام کن که من بت­پرست نیستم و از آنچه شما عمل می‌کنید، بیزارم. «وَ تَوَکَّلْ عَلَى الْعَزیزِ الرَّحیمِ الَّذی یَراکَ حینَ تَقُومُ وَ تَقَلُّبَکَ فِی السَّاجِدینَ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ»[33] و بر خدای عزیز و رحیم توکّل کن، آن خدایی که تو را در هنگام قیام به نماز می‌بیند و از حالات تو در سجده اطّلاع دارد، فقط هم خدا شنوا و دانا است. طبری از ابن­ حمید، از سلمه ­بن­ اسحاق، از عبدالغفّار­بن ­قاسم، از منحال­ بن­ عمرو، از عبدالله ­بن­ حارث ­بن ­نافل­ بن­ عبدالمطّلب، از عبدالله­ بن­ عبّاس، روایتی را در مورد این آیات نقل می‌کند. می‌گوید: آیه انذار که نازل شد، پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)، امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) را خواست. امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) قضیّه را تعریف می‌کنند، می­فرمایند: پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) مرا خواستند و فرمودند: یا علی! خدا مرا امر کرده که نزدیک­ترین عشیره و اقوام خود را انذار کنم، می‌دانم به محض این ­که این مطلب را بگویم، ناگواری به وجود خواهد آمد. من سکوت کردم، جبرئیل گفت: ای محمّد(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)! خدا فرموده است باید مأموریت خود را انجام دهی و در غیر این صورت ما تو را عذاب می‌کنیم. بنابراین یک ساع غذا - تقریباً یک من - برای ما طبخ کن، یک ران گوسفندی هم آماده کن، یک قدح شیر هم فراهم کن و تمام فرزندان عبدالمطّلب را پیش من حاضر کن. امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند: من این کار را کردم، بعد همه ابناء عبدالمطّلب آمدند که چهل نفر شدند. در میان آن‌ها عموهای پیامبر(صلی اللّه علیه و آله و سلّم)، حضرت ابوطالب، حضرت حمزه، عبّاس و ابولهب هم بودند. وقتی همه آمدند، حضرت غذایی را که پخته بودم طلب کردند، من آن را آوردم و در مقابل حضرت گذاشتم. ایشان قسمتی از گوشت را با دست خود برداشتند، پاره پاره کردند، روی ظرفی چیدند و به همه گفتند: شروع کنید، آن‌ها هم خوردند و سیر شدند - دقّت کنید، این هم داستان است و هم نکته­ای دارد که بیان خواهد شد - امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند: به خدا قسم با این ­که خیلی خوردند امّا زیاد آمد. بعد به آن‌ها قدح شیر دادم، آن‌ را هم خوردند. تا پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) ‌خواست صحبت کند، ابو­لهب فهمید پیغمبر(صلی اللّه علیه و آله و سلّم) می­خواهد مطلبی را بگوید، پیشی گرفت و گفت: این آقا می‌خواهد شروع به صحبت کردن کند، من به شما بگویم مدّتی است که او را سحر گرفته است. پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) دیدند دیگر چیزی نمی‌توانند بگویند - طبیعی است، وقتی عموی فردی در یک مجلس به او اهانت کند، دیگر نمی­تواند در آن مجلس حرفی بزند - لذا همه متفرّق شدند. پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) مجدّداً دستور دادند و ما غذایی تهیّه کردیم، همه آن­ها دوباره دعوت شدند و همین که پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) خواستند صحبت کنند، ابولهب به عبّاس و ابو­طالب رو کرد و گفت: بلند شوید برویم، خسته شدیم، او هم احتمالاً می‌خواهد - نعوذبالله، نستجیربالله - هجویات بگوید. به این ترتیب دوباره مجلس را به هم زد. پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) دیدند این­طور نمی‌شود، یک وعده دیگر هم غذا درست کردند و آن­ها را دعوت کردند. ابولهب هم گفت: هر وقت دعوت کند می‌رویم، یک شکم سیر می‌خوریم، بعد هم نمی‌گذاریم حرفش را بزند و این­گونه حالِ پسر برادرمان را هم می‌گیریم! امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند: من رفتم و مجدّداًً غذایی تهیّه کردم، پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) فرمودند: سفره را بینداز. سفره را انداختم، وقتی خواستم غذا را بیاورم، این دفعه پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) زرنگی کردند و پیشی گرفتند، بلند شدند صحبت کردند، فرمودند: من فرستاده خدایم، کدامیک از شما در این امر مرا معاونت و یاری می‌کند تا آن ­که برادر، وصیّ و جانشین من در میان شما باشد؟ آن­ها نگاهی به هم کردند و خندیدند. بعد امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند: من بلند شدم و گفتم: یا رسول­الله! من حاضر هستم و یار و معین تو می‌شوم. پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) دستشان را به شانه من گذاشتند و فرمودند: «إنّ هذا اخى و وصیّى و خلیفتى فیکم فاسمعوا له و أطیعوا». حالا هنوز خود پیغمبر(صلی اللّه علیه و آله و سلّم) جا نیفتاده و او را قبول ندارند، می­فرمایند: بدانید این برادر، وصیّ و جانشین من در میان شماست، کلام او را بشنوید و امر او را فرمان ببرید. امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) می‌فرمایند: تا پیامبر(صلی اللّه علیه و آله و سلّم) این را فرمودند، آن­ها ­خندیدند و بلند شدند که بروند، به ابوطالب گفتند: ما که گفتیم او سحر شده، ببین چه دارد می‌گوید؟! تو را امر می‌کند که کلام فرزندت را بشنوی و او را اطاعت کنی! جالب این است که این روایت در کتاب انباءُ النجباء شهاب­ الدّین خفاجی، خازن علاءالدّین بغدادی، حافظ سیوطی و در جلد سوّم شرح نهج­البلاغه ابن ­ابی ­الحدید آورده شده است. همه این‌ها ذیل این روایت نکاتی را آورده­اند: 1. گفته ­اند: اگر بگوییم پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) - نعوذبالله، نستجیربالله - کاری بیهوده کرده است که ما نباید بپذیریم پیغمبر است. 2. این مطلب دلالت بر این دارد که او با این ­که در طفولیّت است، در مقامی ‌است که خدا او را وصیّ پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) کرده و وصیّ پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) باید در مقام بالایی باشد که همه از او اطاعت کنند و تابع سن­ نیست، مثل عیسی­بن­مریم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) که در گهواره گفت: من عبدالله و فرستاده خدا هستم. در سوره مریم بیان می‌شود: «فَأَشارَتْ إِلَیْهِ قالُوا کَیْفَ نُکَلِّمُ مَنْ کانَ فِی الْمَهْدِ صَبِیًّا» مریم! چه می‌گویی؟ اشاره می‌کنی و به او می‌گویی: حرف بزن. او چطور می‌تواند حرف بزند؟! بعد حضرت به سخن در آمد و فرمود: «قالَ إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آتانِیَ الْکِتابَ وَ جَعَلَنی‏ نَبِیًّا» من بنده خدا هستم، خدا به من کتاب و شرافت نبوّت مرحمت کرده است. خدا دارد بالصّراحه بیان می‌کند که یک نوزاد هم می­تواند در گهواره ادّعا کند که من بنده خدا، دارای کتاب و نبیّ خدا هستم، حال یک بچّه 10 یا 13 ساله نمی‌تواند امام باشد؟ معلوم می­شود آن چیزی که خدا به عیسی­بن­مریم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) عطا کرده، به امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) هم عطا کرده است. سؤال این­جاست که چرا عیسی­ بن­ مریم(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) و امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) این­طور هستند؟ جواب این است که ایشان در مقام عصمت هستند. البته ما حدّاقل آن را داریم می‌گوییم و إلّا امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) برتر از انبیاء است. ما فعلاً به همان بحث حدّاقلی اکتفا می‌کنیم، چون بحثمان بحث علمی ‌است و می‌خواهیم عصمت را از دیدگاه خود اهل جماعت اثبات کنیم. این­ که امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) بیان کرده­اند: من کتاب اوّلین تا آخرین را دارم، یا بیان کرده­ اند: «سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی»[36]، یا این که گفته ­اند: من طرق آسمان را بهتر از طرق زمین برای شما تشریح می­کنم، یا این­ که خود اهل جماعت هم می­گویند: آن­قدر علم امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) زیاد بود که هر سه خلیفه گفتند: «لَوْ لَا عَلِیٌّ لَهَلَکَ ابابکر»، «لَوْ لَا عَلِیٌّ لَهَلَکَ عُمَر»، «لَوْ لَا عَلِیٌّ لَهَلَکَ عثمان»، بحث جدایی دارد، امّا در این­جا حدّاقل می­توان گفت که امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) نیز مانند حضرت عیسی(علی نبیّنا و آله و علیه الصّلوة و السّلام) عصمت دارند. پس این یکی از مطالب است که پروردگار عالم این­گونه به امام عنایت دارد؛ چون بناست جانشین شود. جالب این است که ابوجعفراسکافی از علمای اهل جماعت ذیل این روایت نکاتی را مطرح می­کند و می­گوید: 1. سرّی که نبی به طفل 10 یا 13 ساله دستور می‌دهد که غذا را درست کند، چیست؟ 2. سرّ آن که در جایی که پیرمردها، عقلا و افرادی با سن بالا هستند، پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) دستش را روی شانه او بگذارد و بعد بیان کند: این برادر، وصی و جانشین من است، چیست؟ بعد خودش جواب می‌دهد و می‌گوید: سرّ این مطلب این است که نشان داده ‌شود پروردگار عالم، خود می‌خواهد جانشینی پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) را تعیین کند - این گفته یکی از اهل جماعت است! - جالب این است که همین ابوجعفراسکافی و عبدالمسیح انتاکی مصری که او نیز از علمای اهل جماعت است، ذیل کتاب تاریخ طبری، شرحی دارند که در آن­جا می‌گویند: ما ندیدیم علی را - من از ساحت قدس مولی­الموالی(علیه الصّلوة و السّلام) عذر می­خواهم، امّا چون آن­ها با این لفظ گفته ­اند، من هم براساس آن می‌گویم - إلّا به این­ که پافشاری و ثبات قدم او در اسلام نمونه نداشت، مصمّم بود، در عفاف و زهد، بی­نهایت مثل پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) بود، هم­طراز نداشت، او همیشه مأنوس با پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) بود، او کسی است که در هیچ روایتی نیامده که کسی جز او با پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) عقد اخوّت خوانده باشد. بعد می‌گویند: این‌ها دلالت بر این است که وقتی پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) بالصّراحه بیان می‌کند: او جانشین من است و فرمان او را گردن نهید، معلوم می‌شود که باید گردن نهند. گرچه به تمسخر به ابوطالب گفتند: اکنون باید از پسرت اطاعت کنی! - این‌ها نکاتی است که خود اهل جماعت بیان کردند! - در یک کتاب مقدّس آمریکایی که از انگلیسی به فارسی هم ترجمه شده است، ضمن بیان احوالات پیغمبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) همین مطلب را نقل کرده و بعد هم حوادثی را که در دوران حکومت امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) و خلفا اتّفاق افتاده، بیان کرده و می‌گوید: چرا پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم)، در آن زمان امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) را انتخاب کرد؟ بعد خودش پاسخ می­دهد: این مسئله­ به خاطر درایتی است که پیامبر(صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) داشته و می‌دانسته که چه کسی را انتخاب کند - البته آن‌ها نمی‌دانند که درایت ملاک نیست، ملاک عصمت است، ملاک این است که از ناحیه خدا انتخاب شده است. امّا چون آن­ها این مطالب را نمی‌دانند، درایت می‌گویند - بعد مثال می‌زند و می‌گوید: خود مسلمان‌ها در کتاب­های خود این مطلب را دارند که وقتی به مشکلی برخورد می­کردند، سراغ امیرالمؤمنین(علیه الصّلوة و السّلام) - او اسم کوچک مولا را بیان می­کند  - می­رفتند - البته متأسّفانه اهل جماعت در بعضی موارد خیانت کرده­اند و مقداری از این مطالب را حذف کرده­ اند - پس یکی از ادلّه این است که خود آن کسی که معصوم است و از ناحیه خدا برای هدایت فرستاده شده است، این دین را به دست کسی می‌سپارد که مثل خودش باشد و اگر به ­دست نااهل بسپارد، دین از بین می‌رود.
حلسه سیزدهم درس مهدویت