جلسه 7            84/10/7

قسمت دوم:

لزوم اطاعت از هادی الهی

پیامبر اکرم، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «إِنَّ مَثَلَ ما بَعَثَنِی اللهُ بِهِ مِنَ الْهُدَی وَ الْعِلْمِ کَمَثَلَ غَیْثٍ أصابَ أَرْضاً»[1] مَثَل من که برای هدایت و علم بشر مبعوث شدم، مَثَل باران است که بر زمین می­ریزد. «وَ کانَ مِنْها طائِفَةٌ طَیِبَةٌ» یک سری از زمین­ها، زمین­های خوبند، شوره­زار نیستند، آماده­ی رشد و نموند «فَقَبِلَتِ الْماءَ» این­ها آب را می­پذیرند «فَأنْبَتَتِ الکَلَأَ وَ الْعُشبَ الْکَثیرَ وَ کانَ مِنْها أجادِبُ أمْسَکَتِ الْماءَ فَنَفَعَ اللهُ بِهَا النّاسَ وَ شَرِبُوا مِنْها» یک مقداری از این آب را زمین می­گیرد به گیاهان می­رساند، گیاهان رشد و نمو می­کنند و مقداری را هم جاری می­کند که دیگران بهره ببرند و از آن بنوشند «وَ سَقُوا وَ زَرَعُوا» یک عدّه را که تشنه­اند ساقی می­شود و زراعت درست می­کند، امّا «وَ أَصابَ طائِفَةُ مَنْها أُخْری إِنَّمَا هِیَ قِیعَانٌ» یک عدّه­ی دیگر طوری هستند که سخت­دلند، «لا تُمْسِکُ ماءً وَ لا تُنْبِتُ کَلَأً» آب را نمی­پذیرند، هر چه باران رحمت می­بارد، نمی­پذیرند و رشد و نموی هم نخواهند داشت، می­فرماید: «مِنْ فَقُهَ فِی دِینِ اللهِ وَ تَفَقَّهَ ما بَعَثَنِی اللهُ بِهِ فَعَلِمَ وَ عَلَّمَ» آن فقیهی که در دین خدا تلاش کند و نفع او برای مردم است، چنین شخصی که علم می­آموزد، مَثَلش مَثَل من است «وَ مَثَلُ مَنْ لَمْ یَرْفَعْ بِذَلِکَ رَأساً وَ لَمْ یَقْبَلْ هُدَی اللهِ» کسی که در مقابل این عالم سر خضوع فرود نیاورد و هدایت او را قبول نکند، مسلم در جهل خواهد بود.

قرآن کریم می­فرماید: راه این است که اگر خواستید رذائل را از بین ببرید، هادی برایتان می­آوریم و شما را رها نمی­کنیم، امّا باید مطیع باشید. وقتی آدم و حوا از بهشت رانده شدند، خطاب رسید «قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمیعاً فَإِمْا یَأتِیَنَّکُمْ مِنّی هُدیً فَمَنْ تَبِعَ هُدایَ فَلا خَوفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون»[2] همگی بروید، هبوط پیدا کنید از طرف من برای شما هادی می­آید، هر کس تبعیت کند دیگر خوفی ندارد.

بدبخت­ترین فرد

لذا پیامبر اکرم، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) می­فرمایند: در مقام تخلیه، گاه خدا نورهایی را برای هدایت شما می­فرستد «إنَّ لِرَبِّکُمْ فی أَیّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحاتٍ أَلا فَتَعَرَّضُوا لَهَا»[3] خداوند در دوران زندگانی شما نسیم­های فیض­بخشی را قرار می­دهد - اَلا را این جا به معنی هوشیار و بیدار گفته­اند - هوشیار باشید خودتان را در معرض این نسیم­ها و نورها قرار دهید. در زندگی بشر لحظات نورانی شاید یک بار بیشتر پیش نیاید. می­فرماید خودتان را در معرض آن­ها قرار دهید فرار نکنید، بلکه خودتان را در دامن نور بیاندازید تا در مأمن قرار گیرید.

در آیه­الکرسی که در ثواب تلاوت آن روایت بسیار است، نکته­ای قرار دارد که بدتر از کسانی که در این راه قرار نگرفته­اند، کسانی هستند که در این راه قرار می­گیرند، امّا کفران نعمت می­کنند. عزّوجلّ می­فرماید: «وَ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّور»[4] کسانی که ایمان آوردند و خودشان را در معرض این نفحات قرار دادند، هر چه ظلمات و پستی است، از آن­ها دور می­شود، امّا «وَ الَّذینَ کَفَرُو أَولیاءُ هُمُ الطّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُماتِ» والذین کفروا یعنی کسانی که کفران نعمت می­کنند. از کجای آیه گرفتیم؟

کافر چند قسم است یکی کافر ذاتی و حربی و یکی کافر به نعم، قرآن می­فرماید: «وَ الَّذینَ کَفَرُو أَولیاءُ هُمُ الطّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُماتِ» معلوم می­شود این­ها در نور بودند که به سوی ظلمات خارج می­شوند. کافر ذاتی که داخل نور نبوده، پس منظور کسانی است که کفران نعمت می­کنند؛ یعنی نعمت در اختیارشان هست، امّا استفاده نمی­کنند. این­ها از نور به سوی ظلمات می­روند.

بدبخت­تر از بدبختان عالم، آن کسانی هستند که در سر راهشان نفحاتی قرار می­گیرد، لحظاتی از این نفحات بهره می­برند، امّا بعد کفران نعمت می­کنند. اشقی­الاشقیاء این­ها هستند «اُولئِکَ أَصْحابُ النّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ» این­ها جاوید و همیشگی برای ابد در آتش جهنم هستند. پروردگار عالم ما را رها نگذاشته به ما نور داده، هادیان الهی را قرار داده، امّا اگر خودمان با دست خودمان این انوار الهی را دور کنیم، طبعاً می­بازیم و به مقام نخواهیم رسید.

ذیل این آیه­ی شریفه «وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا»[5] کسانی که در راه ما مجاهدت می­کنند، به راه­های خودمان هدایتشان می­کنیم، می­فرمایند: منظور آن کسانی هستند که در طریق علم قرار می­گیرند و خود را در دامن علم و علما قرار می­دهند.

ثمرات عمل به آن چه می دانیم!

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرمایند: فقط کافی است بشر به آن چه که می­داند عمل کند. از وجود مقدس حضرت صادق القول و الفعل سؤال شد: آقا! گاه در مناظرات با شما می­بینیم بعضی از انسان­ها اقرار می­کنند که حق با شماست، امّا چرا دست از لجاجت برنمی­دارند. فرمود: برای این که درونشان پر از رذایل است، با این که می­دانند ما حقیم، ولی چون انس با رذایل دارند و ما از رذایل دور هستیم‏، رذایل و محاسن با هم جمع نمی­شود. فرمود: به خدا قسم این­ها اگر به آن چه دارند عمل کنند خدای متعال آن ها را به مقامات بالاتری می­رساند.

لذا پیامبر اکرم، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه وآله و سلم) فرمودند: «مَنْ عَمِلَ بِما عَلِمَ وَرَثَّهُ اللهُ عَلَّمَ ما لَمْ یَعْلَمْ»[6] کسی که به علم خود عمل کند، خدا علم آن­چه را که نمی­داند به او عطا می­کند. لذا قلوب عاملین پر از حِکَم می­شود.

از امیرالمؤمنین (صلوات الله وسلامه علیه) پرسیدند: آقا! چرا سلمان این­قدر مطالب را می­داند؟ فرمود: برای این که سلمان عامل­ترین افراد است. هر کس علمی را عمل کند، طبعاً خدا علم دیگری را مرحمت می­کند. مقام تخلیه یک مرحله­اش همین است که انسان عمل کند، وقتی در مقابل نفخات قرار گرفت از دست ندهد، آن وقت به این مقامات می­رسد.

پس اول، مقام تخلیه است که انسان این مقام را باید از راه علم بدست بیاورد. اگر کسی این را از راه علم بدست آورد، به مقامی می­رسد که مسلماً می­تواند حقیقت عباد حقیقی را داشته باشد. چرا که عابد ظاهری با عابد واقعی متفاوت است. «فقیه اشد علی الشیطان من الف عابد»[7] شیطان از انسان فقیه یعنی کسی که می­داند، بیشتر از هزار عابد ناآگاه ناراحت است. چون به مقامی می­رسد که مطالب را درک می­کند و از راه علم به مقام صدق می­رسد.

در روایت داریم «یقول الله عز و جل للعلماء یوم القیامه انّی لم اجعل علمی و حلمی فیکم الّا و انا ارید اَن اغفر لکم علی ما کان منکم و لا ابالی»[8] عزّوجلّ به عالمان در روز قیامت می­فرماید: من در شما علمم و حلمم را قرار ندادم (منظور از علم از طرف خدا، علم حقیقی است) مگر این که خواستم شما را بیامرزم و من از این مطلب ابایی ندارم. یعنی در حقیقت کسانی آمرزیده­ی حقیقی هستند که از طریق علمی آگاه و عالم باشند.

از وجود مقدس حضرت صادق القول و الفعل پرسیدند: عالم کیست؟ فرمود: هر چه را شما یاد بگیرید، اقل قضیه شما عالم به آن مطلبید، اگر به علمتان عمل کنید، عالم عامل هستید، اگر عمل نکنید به دنبال جهل خود رفته­اید و علم را ترک کرده­اید و کسی هم که علم را عامداً ترک کند، مسلماً در جهل می­ماند.

راه موفقیت در تخلیه

بنابراین راه تهذیب نفس از راه تزکیه­ی علمی است و اولین گام هم تخلیه است. حال باید بدانیم تخلیه را باید از کجا شروع کنیم. چون مع­الاسف خواسته یا ناخواسته بشر در زندگیش دچار پستی­ها و بدی­ها شده است و حالا که دچار شده است نباید اجازه بدهد رذایل تمام وجودش را مثل سلول سرطانی بگیرد و او را از بین ببرد، بلکه باید در صدد درمان برآید و مسلماً تخلیه یک معنایش هم همین است، تخلیه یعنی درمان. تا انسان درمان نشود نمی­تواند راه­های تحلیه را طی کند و به مقامات برسد.

یکی از راه­های موفقیت در تخلیه این است که انسان خودش عمل کند، امّا تمسک به حضرات معصومین بجوید و بالاترین کسی که ما می­توانیم به او تمسک بجوییم، آن کسی است که تمام خصایص انبیاء، اولیاء، اوصیای الهی و حضرات معصومین را دارد؛ یعنی وجود مقدس آقایمان. همان کسی که حضرت صادق القول والفعل بیان فرمود: «لَوْ أَدْرَکْتَهُ لَخَدَمْتُهُ»[9] اگر درکش می­کردم خدمتگزارش می­شدم.

ما یکی از افتخاراتمان این است که در دوران امامت این امام همام هستیم. ما در زمان حیات آقایی هستیم که خُلَص تمام انبیاء و اولیا و ائمه است، اگر درک کنیم. به قول بزرگان درک این مطلب خودش یک باب حکمتی عظیم برای بشر است. درک کنیم که حتماً ما یک چیزی داشتیم که خدا ما را در پشت پدرانمان نگه داشت تا به زمان وجود مقدس آقا رسیدیم. این یک امتیاز برای ما است و جداً خجالت هم دارد اگر کسی در این دوران گناه هم بکند.

گرچه خود آقا می­داند که ما خطاکاریم و قلب نازنینش را به رنج می­اندازیم، اما محبّش هستیم. آقا جان! خودت می دانی به جان مادرت ما عشق شما آل الله را در دل داریم، امّا نمی­دانیم، بلد نیستیم، جاهلیم، درک نمی­کنیم، راه را بیراهه می­رویم، امّا عامد نیستیم، دشمن نیستیم. خوب است انسان این را عرضه بدارد هم به خدا بگوید و هم به امامش، بگوید: خدایا! من دشمن تو نیستم و از روی عداوت با تو گناه نمی­کنم، نمی­فهمم، درک نمی­کنم، جاهلم.

لذا وجود مقدس آقایمان به مقدس اردبیلی بیان فرمودند: موقعی که جوان مذنب درب خانه­ی خدا می­آید، می­ایستد و الله اکبر می­گوید، خدا به ملائکه­اش می­فرماید: نگاه کنید شیطان خواست بنده­ام را از سجده کردن به من دور کند، امّا هر گناهی که کرد، آخرش آمد گفت: الله اکبر، شیطان! من بنده­ی خدا هستم. خدایا! ما جاهلیم روی عمد و دشمنی با تو گناه نمی­کنیم، هوی و هوس هست، نفس اماره بر ما حاکم است، چه کنیم؟ ما را از نفس اماره نجات بده.

به آقایمان هم عرضه بداریم: آقا جان! خجالت زده­ایم، دوشنبه­ها و پنج شنبه­ها نامه­ی اعمال ما به دست شما می­رسد، نامه­ی اعمالمان پر از گناه است، قلبت را می­شکنیم، امّا به خودت قسم، به مادرت قسم، از روی عمد نمی­خواهیم قلبت را بشکنیم، فقط اشتباه ما این است که جاهلیم، درک نمی­کنیم، نمی­دانیم تو امام ناظر، اعمال ما را می­بینی.

ای غایب از نظر تو نظر می کنی مرا                                

                                                   السلام علیک یا مولای یا بقیه الله