به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، «نسل امروز» با نگاهی آسیب شناسانه به مسائل کتاب و کتابخوانی در جامعه امروز با حضور رحیم مخدومی، نویسنده و پژوهشگر، مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با اجرای امیر ابراهیم رسولی روز جمعه ۱۴ تیر ماه روی آنتن شبکه پنج رفت.
* مخدومی: باید درباره غربت کتاب فکری کرد و بسیج عمومی باید در این زمینه شکل گیرد
رحیم مخدومی، نویسنده و پژوهشگر در بخش مهمان ویژه گفت: به لحاظ سختی نشر و از آن مهم‌تر غربت کتاب، حال کتاب خوب نیست، اگر غربت کتاب نبود، با سختی نشر کنار می‌آمدید.
وی ادامه داد: باید درباره غربت کتاب فکری کرد و بسیج عمومی باید در این زمینه شکل گیرد و احتیاج به فرهنگ سازی دارد.
مخدومی با بیان اینکه رهبران گروه‌های خاص در جامعه باید کتابخوان باشند، افزود: متاسفانه رهبران تشکل‌هایی که وظیفه ذاتی شان فرهنگی است کتابخوان نیستند مثلا وزیر فرهنگ، وزیر آموزش و پرورش کتاب‌هایی را که خوانده‌اند باید معرفی کنند.
این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: مسئول در درجه اول باید خودش کتاب خوان باشد. به صورت آزمایشی در شهر کوچک پیشوا از امام جمعه این شهر خواسته شد تا کتاب‌هایی را در نماز جمعه معرفی کند، این کار انجام شد و از خیرین تقاضا شده تا کمک کنند که بخش زیادی از هزینه کتاب‌ها برای مصرف کنندگان کم شود.
وی با تاکید بر اینکه کتاب همانند دارو است و هر کتابی خوب نیست و هر کتابی برای همه خوب نیست، افزود: متاسفانه کتاب خوب تولید می‌شود اما آن اتفاقی که باید، نمی‌افتد و در عرضه نیاز به حمایت‌هایی وجود دارد.
مخدومی با اشاره به اینکه گاهی زحمت ناشر و نویسنده بر تن‌اش می‌ماند و کتاب فروش نمی‌رود، گفت: ناشران به چاپ دیجیتال یعنی کم کیفیت‌ترین چاپ را انتخاب کرده اند روی آورده‌اند صرفا برای اینکه کتابی ارزان چاپ شود.
این نویسنده و پژوهشگر با اشاره به اینکه یکی از شیوه‌های مختلف برای افزایش کتابخوانی، طرح کتاب در دسترس است، مدتی در کشور انجام شد البته زمانی زیادی اجرا نشد، ادامه داد: شیوه کتاب در دسترس منجر می‌شد فرد در مترو و اتوبوس‌ها دقایقی از وقت خود را به مطالعه بگذراند و خوب است که این طرح دنبال شود.
وی گفت: با اجرای این طرح افراد می‌توانند در اداره‌ها و دانش آموزان در مدارس وقت‌های از دست رفته خود را به مطالعه بگذرانند و این برنامه می‌تواند منجر به ترویج کتابخوانی شود.
مخدومی اظهار کرد: دانش آموزان به کتاب اشتیاق نشان می‌دهند که ناشی از فطرت دست کاری نشده آنان است اما بزرگترها خراب می‌کنند. به کودکان توصیه می‌کنیم اشتیاق را در درون شان حفظ کنند و به بزرگترها می‌گوییم آن را به عنوان یک سرمایه غنیمت بشمارند که اگر خوب پاسخ داده نشود منجر به فاصله گرفتن از کتاب و یا گرفتار کتاب‌های آلوده خواهند شد.
* رمضانی: بالا رفتن قیمت کتاب باعث افزایش مراجعه به کتابخانه‌ها شده است
مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخش مهمان نسل امروزی گفت: نکات متعددی در زمینه کتاب و کتابخوانی مطرح شده و اعداد و ارقام در مقاطع مختلف هم ارائه شده است.
وی ادامه داد: رهبر معظم انقلاب بارها درباره کتاب تاکیداتی داشته‌اند و آنچه که مدنظر ایشان هست باید محقق شود. اگر بخواهیم مشکل کتاب و کتابخوانی حل بشود باید همه دستگاه‌ها وارد میدان شوند.
رمضانی با تاکید بر اینکه در گام اول موضوع کتاب باید میان مسئولان، دستگاه‌ها و همه شئون جامعه فراگیر شود، بیان کرد: تا وقتی که کتاب تبدیل به موضوع در جامعه و تبدیل به دغدغه نشود، کتابخوانی افزایش پیدا نمی‌کند.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: باید بررسی شود چرا کتاب در جامعه موضوع نیست زیرا بخشی از گروه‌های مرجع در جامعه برای کتاب اهمیت قائل نیستند و اتفاقاتی که در حوزه کتاب می‌افتد تبدیل به پویش تبلیغاتی نمی‌شود.
وی با طرح سوالی مبنی بر اینکه چرا ناشران در کشور ما حرفه‌ای نیستند، گفت: اگر ناشر حرفه‌ای باشد مجبور به رعایت الزامات و اقتضائاتی می‌شود و محورهای این الزامات، تبلیغ و ترویج است، در کشور ما این فضا کمتر و یا اصلا وجود ندارد.
رمضانی تاکید کرد: برای حل مشکل کتاب و کتابخوانی باید به بخش کودک و نوجوان اهمیت داده شود و همه کتابخانه‌های سراسر کشور نهادی مجهز به بخش کودکان و نوجوان شده اند.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: ما در موضوعات مختلف نیاز به همکاری آموزش و پرورش داریم و برنامه‌هایی را برای نوجوانان و جوانان در مدارس تعیین شده اما در اجرای آن مشکل داریم.
وی افزود: باید چرخش همکاری میان صدا و سیما، رسانه‌های مکتوب و نهاد کتابخانه‌های عمومی شکل بگیرد تا محتوای خوب تولید و پویش شکل گیرد و باعث تبلیغ حوزه کتاب شود.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی با اشاره به اینکه درباره گرانی کتاب باید مسئولان آن در وزارت ارشاد توضیح دهند، افزود: یکی از دلایل افزایش قیمت کتاب، قیمت کاغذ است البته بالا رفتن قیمت کتاب باعث شده مراجعه به کتابخانه‌ها زیاد شود.
رمضانی با بیان اینکه در دنیا کتاب کالای گرانی است، گفت: حمایت‌های ما نباید صرفا در حوزه تولید باشد و در حوزه مصرف نیز باید حمایت‌هایی شکل بگیرد به این صورت که در حوزه مصرف شاخص‌های کتاب خوب را معرفی کنیم و از مصرف کننده حمایت کنیم.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی تاکید کرد: ما در کتابخانه‌ها ممیزی کتاب نداریم و این وظیفه وزارت ارشاد است بلکه وظیفه انتخاب کتاب برعهده ما قرار دارد.
رمضانی با بیان اینکه بر سر مدل ترویج کتاب در کشور مشکل وجود دارد و همه مسئول آن هستند، افزود: همه دستگاه‌ها بهره بردار حوزه کتاب هستند و همه باید نقش خود را ایفا کنند و در حوزه ترویج نیز نقش داشته باشند البته محور ترویج وزارت فرهنگ و ارشاد است و در تبلیغ صدا و سیما باید فعال باشد.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی اظهار کرد: مراجعه کودک و نوجوان به کتابخانه متفاوت است بلکه باید بزرگسال قانع شود و کودک و نوجوان آورده شوند. چرخش مالی کودک و نوجوان قوی تر از نشر عمومی است. کودکان باید متصل به کتاب شوند و رسانه باید موجب این اتصال شود.
رمضانی با بیان اینکه دغدغه موبایل دست گرفتن در جامعه وجود دارد اما دغدغه کتاب دست گرفتن وجود ندارد، گفت: مردم مطالبه گر هستند و باید به مطالبات شان پاسخ داده شود.
وی با اشاره به اینکه برای ترویج کتابخوانی باید تبلیغ کتاب و حس نیاز به مراجعه به کتابخانه ایجاد شود، افزود: در نمایشگاه بین المللی کتاب در خارج از کشور فضا حرفه‌ای است و فضا برای گفتگو و مبادله و خرید حق امتیاز است.
رمضانی با بیان اینکه در غرب دغدغه کتاب وجود دارد و تعداد ناشران محدود است و کتاب خوب تولید می‌شود، تاکید کرد: حمایت از ناشران، تبلیغ، تولید محتوای خوب باید در حوزه کتاب و کتابخوانی وجود داشته باشد.
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی تصریح کرد: یکی از معضلاتی که وجود دارد دسترسی برای خرید کتاب است. شکل گیری شبکه‌های مجازی و فروش اینترنتی بخشی از مشکلات را حل کرده اما باید اقدامات بیشتری انجام شود.
وی با اشاره به اینکه در نهاد کتابخانه‌های عمومی بخش کتاب صوتی را اضافه کردیم، ادامه داد: در بحث ترویج از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی کار شده است و طرح «با هم بخوانیم» در مناطق محروم اجرا شد، جمع خوانی‌های کتاب و کلاس‌های آموزشی حول محور کتاب برگزار شد.
رمضانی با اشاره به اینکه در دوره جدید تصمیم بر آن شده که فضای کتابخانه از محیط صرف کتابخوانی خارج شود و به مرکز مبادله فرهنگی تبدیل شود، خاطر نشان کرد: باید جشنواره‌ها و برنامه‌های مختلف برگزار شود که محور آن کودکان، نوجوانان باشد.
* مختارپور: گفتن اینکه مردم ایران کتابخوان نیستند، مردم را کتابخوان نمی‌کند
علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخش مهمان نسل دیروزی گفت: می‌توان طوری اطلاعات حوزه کتاب را بیان کرد که نشان دهد حال کتاب بسیار خوب است، اما می‌توان آنها را طوری صورت بندی کرد که بیانگر وضعیت نگران‌کننده‌ای باشد.
وی ادامه داد: بهترین صورت این است که واقعگرایانه با این حوزه برخورد شود. حدود ۱۰۰ هزار عنوان کتاب منتشر می‌شود و در منطقه رتبه اول را داریم و جز کشورهای توسعه یافته در این زمینه محسوب می‌شویم.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به اینکه از نظر شمارگان کتاب در حوزه‌های تالیف، نظریه پردازی و فکری جدید عناوین زیادی وجود ندارد و شمارگان پایین است، تصریح کرد: تعداد ناشر کتاب در کشور بیش از حد مطلوب است و با تعداد بی رویه ناشر مواجه هستیم. نشر یک صنعت است و زمانی می‌توان به این تعداد توجه کرد که دارای استاندارهای لازم و کیفیت حرفه‌ای باشند.
وی ادامه داد: خانه کتاب وزارت ارشاد اعلام کرده بین ۱۳ تا ۱۷ هزار ناشر ثبت شده وجود دارد اما آمارهای رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نشان می‌دهد از این میزان کمتر از ۴ هزار ناشر در حدود دو سال یک کتاب چاپ می‌کنند.
وی ادامه داد: این ناشران در صعنت نشر می‌مانند زیرا برای دوره‌هایی پروانه نشر باعث استفاده از مکان مسکونی برای کارهای فرهنگی، دریافت وام با سود کم می‌شد و در مجموع امتیازاتی به آنها تعلق می‌گرفت.
مختارپور بیان کرد: تعداد ناشران حرفه‌ای از نظر تعداد، محتوا و کیفیت فنی دارای شاخص‌هایی هستند که با توجه به این شاخص‌ها به هزار ناشر هم نمی‌رسند و اگر ۵۰۰ ناشر هم با این شاخصه‌ها در کشور وجود داشته باشد، مطلوب است.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به اینکه وجود تعداد زیاد ناشر آسیب‌هایی دارد که در نمایشگاه کتاب مشاهده شد، افزود: ناشران به کپی آثار روی می‌آورند و سنت بسیار بدی است که در صعنت نشر کشور ایجاد شده، به این صورت که به جای اینکه ناشر به نویسنده پولی بدهد، از نویسنده برای چاپ پول گرفته می‌شود.
وی با بیان اینکه متاسفانه در زمینه میزان مطالعه کتاب در کشور یک تحقیق علمی وجود ندارد، گفت: پژوهش‌های مختلفی انجام می‌شود اما به دلیل اینکه دقت کافی در روش تحقیق وجود ندارد، دقیق نیست.
مختارپور تاکید کرد: تعاریف مختلفی در تعیین میزان مطالعه وجود دارد چرا که برخی‌ها زیرنویس تلویزیون و پیامک‌ها را جز مطالعه محسوب می‌کنند اما نقطه مقابل آن این است که کتاب‌های مهارتی، کمک درسی مطالعه محسوب نمی‌شوند بلکه مطالعه خواندن با دقت متنی که دارای شاخصه‌هایی مثل نظریه، مقدمه و نتیجه گیری باشد.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار کرد: در فضای مجازی می‌توان کتاب، نامه اداری، شایعه و... خوانده شود و کسی نمی‌داند چه مطلبی خوانده می‌شود از این رو مذاکراتی با پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات انجام شد که پژوهشی با همکاری نهاد و مراکز دانشگاهی و پژوهشگاه‌های علمی انجام شود تا اطلاعات دقیق تری بدست آوریم.
وی با اشاره به اینکه در حوزه کتاب و کتابخوانی باید تعاریف و تحقیق‌ها دقیق انجام شود، گفت: هدف اعلام نتایج افزایش و کاهش میزان مطالعه نیست بلکه اعلام آن تاثیری ندارد.
مختارپور تاکید کرد: گفتن اینکه مردم ایران کتابخوان نیستند، مردم را کتابخوان نمی‌کند بلکه باید رفع نیاز، فایده اضافی و... برای فرد داشته باشد تا افراد کتابخوان شوند.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به اینکه نسل امروز تفاوتی با نسل دیروز در برخورداری از امکانات مانند اینترنت دارد، افزود: نسل امروز از اطلاعات کتاب برخوردار است و درباره نویسندگان و حتی کتاب‌های منتشر شده در خارج از کشور اطلاعات زیادی دارد.
وی بیان کرد: نسل امروز در تمام دنیا به دلیل سرعت، کثرت و غلبه فضای مجازی بر فضای حقیقی تقلیل گرا شده است یعنی متن‌های کوتاه را بر متن‌های بلند ترجیه می‌دهد که یکی از آفات کتاب و کتابخوانی است.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار کرد: دیگر در تمام دنیا خبری از تولید رمان‌های ۱۲ جلدی نیست اما این شرایط نشان دهنده این نیست که علاقه به کتاب و کتابخوانی کاهش پیدا کرده است.
وی گفت: در برخی از کشورهایی که در حوزه‌های فضای مجازی، کتاب و مطبوعات پیشرفته بودند، در چند سال گذشته حرکتی شروع شد که برخی از مطبوعات و کتاب‌ها به سمت الکترونیکی شدن، رفت اما الان دوباره مسیر برگشت به کتاب کاغذی را طی می‌کنند.
مختارپور با تاکید بر اینکه اثری که کتاب کاغذی دارد قابل مقایسه با نسخه الکترونیکی آن نیست، ادامه داد: در تحقیقات کشورهای مختلف و آزمایش‌های میدانی نشان داده شده که کتاب کاغذی در میان کودکان بیش از وسایل الکترونیکی مورد توجه است.
وی تاکید کرد: کتابخانه کودکان باید فضا و کتاب مناسب و همچنین مربی خوب داشته باشد، در این صورت مطمئنا استقبال فوق العاده‌ای رخ خواهد داد، اما فضا به این سمت رفته که کتابخانه مخصوص کودکان داشته باشیم.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور خاطر نشان کرد: رهبر معظم انقلاب تنها فرد از مقامات نظام هستند که به شکل‌های مختلف به کتاب ارجاع می‌دهند، گاهی کتابی را برای ترویج، ارجاع و استناد معرفی می‌کنند.
وی تاکید کرد: در کمتر سخنرانی ایشان یادداشت همراهشان نیست و این یعنی مطالعه و تحقیق، برای این است که در سخنرانی‌های شان با نظم فوق العاده روبرو می‌شویم. رهبر معظم انقلاب از همه مسئولان اشتغال بیشتری دارد اما مطالعه ایشان از تمامی مسئولان نیز بیشتر است.
دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تاکید کرد: سنت یادداشت نویسی ایشان در کتاب‌ها از جوانی شان بوده است و ایشان می‌گفتند در زمان جوانی وقتی که به کتابخانه آستان قدس می‌رفتند در برخی از کتاب‌ها یادداشت نوشته اند، تمامی این‌ها شیوه‌های فنی و علمی مطالعه است.